efendiler, iki türlü önlem alınabilirdi. birisi doğrudan doğruya komünizm diyenin kafasını kırmak; diğeri rusya'dan gelen her adamı derhal denizden gelmiş ise vapurdan çıkarmamak, karadan gelmiş ise, sınırın dışına atmak gibi zorlayıcı, şiddetli, kırıcı önlem kullanmak.
bu önlemleri almak, iki noktadan yararsız görülmüştür. birincisi, iyi ilişkilerde bulunmayı gerekli saydığınız rusya cumhuriyeti tümüyle komunisttir. eğer böyle zorlayıcı önlem uygularsak, o halde kayıtsız koşulsuz ruslarla ilişkide bulunmamak gerekir.
oysa biz, birçok siyasal düşünce ile birçok neden ve etkenden dolayı ruslar'la temas ve ilişkide bulunmak ve görüşmek istedik ve istiyoruz ve isteyeceğiz.
o halde, uygulayacağımız önlemlerde dostluğunu istediğimiz bir ulusun, bir hükümetin ilkelerini tahkir etmemek zorundayız. işte bunun içindir ki zorlayıcı önlem kullanmak istemedik.
ikinci bir noktadan da zorlayıcı önlem kullanmayı yararlı görmedik;
bildiğiniz gibi bu düşünce akımlarına karşı, düşünceye dayanmayan kuvvetle karşılık vermek, o akımı yok etmedikten başka, herhangi bir kişiyle, herhangi bir insanla konuşulduğu zaman onun herhangi bir kişiyle, herhangi bir düşüncesini kuvvet zoru ile reddederseniz, o ısrar eder. ısrar ettikçe kendi kendini aldatmakta daha çok ileri gidebilir. bundan dolayı, düşünce akımları cebir ve şiddet ve kuvvetle reddedilmez. tersine takviye edilir. buna karşı en etkili çare, düşünce akımına karşı düşünceyi oluşturmak, düşünceye düşünce ile karşılık vermektir.
bundan dolayı, komünizmin memleket için, milletimiz için, dinimiz için, kabul edilmez olduğunu anlatmak, yani kamuoyunu aydınlatmak en yararlı çare görülmüştür..."
- bu görüşlerle paralellik gösteren ve atatürk tarafından kaleme alınarak kurtuluş savaşı sırasında rusya devlet başkanılenin'e gönderilen resmi mektubun tam metni de aşağıdadır.
''ekselans vladimir ilyiç ulyanov lenin,
emperyalist hükümetler aleyhine 26 nisan 1920 harekatı ve bunların tahakküm ve esareti hakkında bulunan mazluminsanların kurtulması amacını güden bolşevik ruslarla işbirliği ve harekatı kabul ediyoruz.
bolşevik kuvvetleri, gürcistan üzerine askeri harekat yapar veyahut takip edeceği siyaset ve göstereceği tesir ve nüfusla gürcistan'ın da bolşevik ittifakına dahil olmasını ve içlerindeki ingiliz kuvvetlerini çıkarmak üzere, bunlar aleyhine harekata başlamasını temin ederse türkiye hükümeti de emperyalist ermeni hükümeti üzerine askeri harekat icrasını ve azerbaycan hükümetini de bolşevik devletler zümresine ithal etmeyi taahhüt eyler.
evvela, milli topraklarımızı işgal altında bulunduran emperyalist kuvvetleri tart ve ileride emperyalizm aleyhine vuku bulacak müşterek mücadelemiz için dahili kuvvetlerimizi organize ettirmek üzere şimdilik ilk taksit olarak beş milyon altının ve kararlaştırılacak miktarda cephane vesaire harp vesaiti ve sıhhiye malzemesinin ve yalnız doğuda harekat icra edecek kuvvetler için erzakın rus sovyet cumhuriyetince temini rica olunur.
yüksek hürmetlerimin ve samimi duygularımın kabulünü rica eylerim.
tbmm reisi mustafa kemal''
- şüphesiz, atatürk'ün rusya ve sosyalizme bakışını tariflemek için bunlara tek bir eklenti dahi yapmaya gerek yok! ancak bence, çok önemli bir detay; meclis tutanaklarından alınan yukarıdaki metnin beşinci paragrafında gizlidir ki, bu tespitinden 40 yıl sonra, yani 61 anayasası'nın 141 ve 142.maddeleri ile türkiye'de komunist faaliyetleri yasaklayan; yasakçı zihniyetin temelleri atılmıştır.
- şimdi! bizler, bu insanların 'atatürkçüyüm!' diye böbür-böbür böbürlendiklerini görüyor ve doğal olarak gülmekten kendimizi alamıyoruz.