Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir hareketi, bir olayı okuyan veya dinleyende herhangi bir soruya meydan vermeyecek şekilde tam olarak anlatmaya yarayan kelime veya kelime dizisine cümle denir. Yukarıda anlatılan kelime grupları belirtme grubu idi. Temel işlevi yargı ifade etmek olan cümle ise en geniş kelime grubudur, yargı grubudur.
Cümle kurmak için en azından çekimli bir fiil şarttır. Cümle; yargı, zaman ve kişi kavramını birlikte taşıyan çalışıyorum veya görevliyiz örneklerine benzer biçimde bir kelimeden oluşabileceği gibi birden çok yargı veya temel yargıya bağlı bir çok yan yargılardan da oluşabilir.
Bir cümlede kelime sayısı, anlatılmak istenilenin kısa veya uzun olma*sına göre az veya çok olur. Düşüncelerin daha etraflıca anlatılması için çoğu zaman cümledeki kelime sayısını artırmak gerekir. Günlük konuşmalarda kuru*lan cümlelerin kurallı olup olmadığına, cümledeki kelimelerin isteği tam olarak ifade edip etmediğine pek dikkat edilmez. Konudan hareketle en az çaba kanununun bir sonucu olarak genellikle kısa cümleler kurulur hatta zaman zaman cümle bile kurmadan tek kelimeyle veya bir işaretle karşılık verilebilir. Karşılıklı konuşma cümlelerinde anlaşmayı sağlayacak belirtiler olması hâlinde cümle tek ögeden de oluşabilir:
― Gecenin bu saatinde ne arıyorsun buralarda?
― Kardeşimi. (Ben kardeşimi arıyorum.)
― Sıcak ekmekler elini yakmaz mı senin?
― Yakmaz. (Benim elimi yakmaz.) gibi.
