Cevap :
Elizabeth Dönemi – Sanat
Elizabeth dönemi Christoper Marlovoe,William Shakespeare,Ben Johnson gibi oyun yazarlarının en verimli çağlarını yaşadığı İngiliz dramasının altın çağıdır.
Avrupanın Rönesans dönemi tiyatrosunun doruğunu oluşturan Elizabeth dönemi İngiliz Tiyatrosu’nun siyasal-tarihsel olarak belirleyici,toplumsal-ekonomik,kültürel-sanatsal şunlardır:
1. Aristokrat düzen,güç,çıkar ve değerleri ile erken burjuva düzen ,güç,çıkar ve değerleri arasındabir uzlaşmanın,geçici bir dengenin kurulması sonunda saray ile halk arasında ulusal birlik ve bütünlüğün kurulmuş olması.
2. Feodal üretimin yerini erken kapitalist imalatçı üretimin alması,sermaye birikimine dayalı toplumsal-ekonomik gelişme,erken kapitalist ekonominin açtığı ticari olanaklar ve dış pazarlara açılma sonunda uluslararası ticaretin gelişmesi,toplumsal çok katmanlılık ve çelişkin yapısal birlik.
3. çok yönlü kültürel zenginleşme,geç-antikçağ tiyatrosuna,tarihine,edebiyatına ve felsefeye ilginin artması,Hıristiyan ideolojisinin sorgulanmaya başlaması,ortaçağ oyun biçimlerinin(lonca oyunları,tansık oyunu,ibret oyunu,ara oyunlar) yanında Rönesans’ın sanat biçimlerinin(pastoral oyun,hümanist oyun,Rönesans öyküsü,halk tiyatrosu) Özümsenmesi ve de dünya edebiyat kültürüne egemen,üniversitede yetişmiş,yaratıcı genç bir yazar kuşağının (Lyly,Kyd,Peele,Grene,Marlowe,Shakespeare,Jonson,Beaumont,Fletcher,Webster,Tourneur,Massinger,Middleton,Marston,Ford,Chapman, Dekker,Heywood,Shirley) yetişmiş olmasıdır.
Bu kültürel çoğulluk,ve zenginlik,drama sanatında da çoğulluğa ve zenginleşmeye yol açmış; erken burjuvanın evrenselliğe açık coşkunluk duygusu ve iyimserliği yanı sıra, bireyselleşme sürecinde bir anlatımı olmak üzere ,karakter komedyası ve karakter tragedyası türleri ile sınıfsal uzlaşmanın bir anlatımı olarak tragıkomedya ortaya çıkmış:halkın ulusal bilincini olgunlaştıran tarihi oyunları yazılmaya başlanmıştır. Bu sanatsal çoğunluğunun bir başka yansıması da oyun yapısında kendini ortaya koymuş: Elizabeth dönemi oyunları, açık biçim özelliğiyle kapalı biçim özelliklerinin uyumlu tarzda bir araya gelerek, özgün bir dramatik yapı oluşturdukları oyunlar olmuştur.buna koşuk biçimde oyun dili de esnek ve sanatlı bir koşuk düzyazı olarak zenginlik göstermiştir.
Elizabeth dönemi İngiliz tiyatrosu genelde iki evreye ayrılabilir :geleneksel değerler ile yeni ekonomik değerler arasındaki çelişkinin henüz su yüzüne çıkmamış olduğu ilk evrede ,her şeyi değişebileceğine ve talihin dönebileceğine kayıtsız kalan insanın tragedyası,romantik dramları verilirken (Marlowe,Shakespeare): Marlowe’la birlikte burjuvalaşma sürecinin kendine duyurmaya başlamasıyla,gerçek çelişmeleri barındıran tragedyalar ortaya çıkmış:paranın tüm değerleri tersine çeviren gücünün topluma egemen olmasıyla,karşıt değerlerin sorguya çekildiği kuşkuculuk ve karamsarlığın baş gösterdiği eleştiri duygusunun yer aldığı ikinci evreye girilmiştir (Shakespeare’ in olgunluk dönemi).
17.yüzyılın başındaysa,kapitalizim İngiltere’de gelişmesi sonunda,gündelik yaşamada yansıyan sorunlar ele alınmaya,geleneksel biçimlerden uzaklaşmadan, ahlak ölçütleriyle yargılanmaya başlamıştır (Jonson, Middleton, Dekker,Heywood).
Ulusal olduğu kadar, çok yönlü ve gerçekçi bir halk tiyatrosu niteliğini taşımış olan Elizabeth dönemi İngiliz Tiyatrosu’nda yalnızca drama sanatı değil ama onunla bütünleşmiş olan tiyatro sanatı da gelişme göstermiştir;Elizabeth dönemi tiyatrosu halkla bütünleşen bir tiyatro olmuştur.
Bu dönemde,ilk tiyatro yapısı, the Theater, oyuncu Burbage tarafından(Püritanların baskılarından kurtulmak için) Londra dışında 1576’da kurulmuştur.Elizabeth dönemimin öbür ünlü tiyatro yapılarıysa şunlardır: Globe Theater(1599),RoseTheater(1587),Fortune Theatre(1600),Blackgairs Theater(1576).
Elizabeth dönemi tiyatrolarının kendine özgü bir yapısı vardır. Halkın gündelik yaşamına, açık havada oynamaya elverişli yapılan bu tiyatro yapıları,sekizgen ya da silindirik biçimdeydi ortası ve üstü açıktı;bu içi boş alanın çevresinde,üç katlı(200-3000 kişilik)izleyici yerleri, galeriler vardı. Ön sahne, üç kapı ile içeriye uzanıyor ve iç sahneye geçiliyordu;savaş alanı, sokak,orman, taht odası gibi yerler ön sahnede geçerken, yatak odası, ev girişi-çıkışları ve bahçe gibi yerler için iç sahne kullanılıyordu. Ön sahnenin üstündeki balkon üst sahneydi ve sur,kale,balkon,tepe gibi yerler için kullanılıyordu.Perdelerle örtülü ve odaları olan galerinin bir üstündeki çatı ,oyun yeri olmaktan çok gözcü kulesi,kale burcu ve çalgıcıların yeri olarak kullanılıyor,cennet yerinede geçiyordu.Ön sahnenin bir de yer kapağı vardı; buradan hayaletler çıkıyor ya da mezar sahneleri için kullanılıyordu. Sahne duvarının arkasında oyuncuların giyisilerini değiştirdikleri odalar vardı, onun üstünde de sahne makineleri bulunuyordu. Oyunlar gün içinde (öğleden sonra saat 2:00 da) oynanıyordu ve bütün oyuncular erkekti. Oyuncu toplulukları (Admiral’s Men Chamberlain’s Men) saray ve soyluların koruması altındaydı; yüksek bir görevli(şenlikçibaşı), tiyatroların etkinliklerinden ve oyunların sansürlerinden sorumluydu. Oyun yazarları tiyatro topluluklarıyla birlikte çalışıyorlardı; tiyatro topluluklarının kendi yazarları vardı.başlıca tiyatro işletmecisi ise,Rose Theatre ile Fortune Theatre kurmuş olan P.Henslow’du.
Elizabeth dönemi İngiliz tiyatrosu (drama sanatı), daha sonraki tüm İngiliz drama sanatını olduğu kadar, Avrupa drama sanatını da derinden etkilemiştir.
Elizabeth dönemi Christoper Marlovoe,William Shakespeare,Ben Johnson gibi oyun yazarlarının en verimli çağlarını yaşadığı İngiliz dramasının altın çağıdır.
Avrupanın Rönesans dönemi tiyatrosunun doruğunu oluşturan Elizabeth dönemi İngiliz Tiyatrosu’nun siyasal-tarihsel olarak belirleyici,toplumsal-ekonomik,kültürel-sanatsal şunlardır:
1. Aristokrat düzen,güç,çıkar ve değerleri ile erken burjuva düzen ,güç,çıkar ve değerleri arasındabir uzlaşmanın,geçici bir dengenin kurulması sonunda saray ile halk arasında ulusal birlik ve bütünlüğün kurulmuş olması.
2. Feodal üretimin yerini erken kapitalist imalatçı üretimin alması,sermaye birikimine dayalı toplumsal-ekonomik gelişme,erken kapitalist ekonominin açtığı ticari olanaklar ve dış pazarlara açılma sonunda uluslararası ticaretin gelişmesi,toplumsal çok katmanlılık ve çelişkin yapısal birlik.
