Cevap :
Geniş Zamanda Kayma
* Nasrettin Hoca bir gün pazara gider, ("gitmiş" yerinde)
* Çocuk bir de bakar ki çantası yerinde yok. ("bakmış")
* Şimdi eve gider, parayı alıp gelirsin. (Emir yerinde: git, gel.)
* Şimdi bırak, birkaç dakika sonra okursun. (Gelecek zaman yerinde)
* Acele etme, birazdan gideriz. (Gelecek zaman yerinde)
* Arabayı yazın alırız. (Gelecek zaman yerinde)
Şimdiki Zamanda Kayma
* Burada cuma günleri pazar kuruluyor. (Geniş zaman yerine: kurulur.)
* O, bu iyilikleri hep yapıyor. (Geniş zaman yerine: yapar)
* Annen yarın baklava yapıyor mu? (Gelecek zaman yerinde: yapacak mı?)
* Pazarlığa girişiyorum, kafesi onun düşündüğü fiyata satın alıyorum, ("-dili" geçmiş yerine: giriştim, satın aldım.)
* Basat bir de bakıyor ki Tepegöz mışıl mışıl uyuyor, ("-miş'li" geçmiş yerine: bakmış.)
* Atatürk, yine bir gün sanatçıları topluyor, onlarla sohbete başlıyor, ("-miş'li geçmiş yerine:... toplamış, sohbete başlamış.)
Gelecek Zamanda Kayma
* Bunu alacak, götürecek, dayına teslim edeceksin. (Emir kipi görevinde: al, götür, teslim et.)
* Ama çok dikkatli olacaksın. (Gereklilik kipi görevinde: olmalısın.)
* Trafik tıkanmış olacak. (Olasılık - tahmin anlamlı: olmalı.)
Fatih'in askerleri Haliç'ten kente girer ve kenti ele geçirirler.
(girdi) (geçirdiler)
Eylem geçmişte yapılmış, "girer", "geçirirler" yerine "girdi", "geçirdiler" eylemleri kullanılmalıydı.
✓ Alacağımız güzel duyumlar halkımızın kararını etkiler.
(etkileyecek)
Eylem henüz gerçekleşmediğinden geniş zaman, gelecek zaman kipi anlamında kullanılmıştır.
✓ Yaşar Kemal, o yıllarda su bekçiliği yapar ve köylere su dağıtır.
(yapmış) (dağıtmış)
Bu cümledeki eylemler, geniş zamanla çekimlenmesine karşın geçmiş zaman anlamını vermektedir.
✓ Doğum günümde bana kitap alıyormuş.
(alacakmış)
Bu cümlede şimdiki zaman kipi gelecek zaman yerine kullanılmıştır.
✓ Sahafla pazarlığa tutuşuyor ve elindeki Dede Korkut kitabını satın alıyorum.
(tutuştum) (aldım)
Cümlesindeki şimdiki zamanlı eylemler "-di'li geçmiş zaman" yerine kullanılmıştır.
✓ Törene sen de katılacaksın ve bir konuşma yapacaksın.
(katıl) (yap)
Cümlesindeki gelecek zamanlı eylemler emir kipi yerine kullanılmıştır.
✓ - Seni uzun boylu bir genç aradı.
- Oğlum olacak.
(olmalı)
"olacak" eylemi bu cümlede gelecek zaman yerine değil, gereklik kipi yerine kullanılmıştır.
"Beni arasa arasa oğlum arar" anlamında kullanılmış bir eylemdir.
* Yarın size geliyoruz. (geleceğiz)
* Seneye yurtdışına gidiyoruz. (gideceğiz)
Şimdiki zaman, geniş zaman yerine kullanılabilir:
* Her gün yürüyorum. (yürürüm)
* O, beni hiç dinlemiyor. (dinlemez)
Geniş zaman, geçmiş zaman yerine kullanılabilir:
* Padişahın oğlu hazırlanır yola çıkar. (hazırlanmış, yola çıkmış)
* Dedemin adını bana verirler. (vermişler)
Geniş zaman, gelecek zaman yerine kullanılabilir:
* Birazdan yola çıkarız. (yola çıkacağız)
* Yarından sonra yağmurlar başlar. (başlayacak)
Gelecek zaman, emir kipi yerine kullanılabilir:* Akşam olmadan eve geleceksin.
* Bundan sonra daha dikkatli olacaksın.
Gelecek zaman, olmak fiiliyle kullanıldığında cümleye ihtimal anlamı katar:
* Buraya gelen Sedat olacak.
* Bu kitaplar onun olacak.
İstek kipi, emir anlamında kullanılabilir:
* Biraz bekleyelim.
* Konuşmayı keselim.
Emir kipi, istek anlamında kullanılabilir:
* Allah razı olsun. (İstek)
* Yeni arabanız hayırlı olsun. (İstek)
Gereklilik kipi, istek ve ihtimal anlamında kullanılabilir:
* Şimdi serin bir yer olmalı da uyumalı. (İstek)
* Şimdi Ankara'dan dönmüş olmalı. (İhtimal)
]Bilinen geçmiş zaman yerine geniş zaman:
Başarmak için azimli davranır ve sonunda başarır. (davrandı/başardı)
]Öğrenilen geçmiş zaman yerine geniş zaman
Hoca bir gün pazara iner. (inmiş)
]Şimdiki zaman yerine geniş zaman
Ben onun ne istediğini bilirim. (biliyorum)
Başkan Bey, evrakı isterler. (istiyor)
]Gelecek zaman yerine geniş zaman
Babam bu habere çok sevinir. Sevinecek
]Emir yerine geniş zaman:
Sabah erkenden kalkar, çantanı hazırlarsın. (kalk, hazırla)
]Bilinen geçmiş zaman yerine şimdiki zaman:
Duyar duymaz olay yerine koşuyorum. (koştum)
]Gelecek zaman yerine şimdiki zaman:
Birkaç gün sonra Ankara'ya gidiyorum. (gideceğim)
]Geniş zaman yerine şimdiki zaman: Her zaman buraya uğruyor. (uğrar)
]Emir yerine gelecek zaman:Bu kitabı bir haftada okuyacaksın! (oku)
]Gereklilik yerine gelecek zaman:Sıkıntın çalışmandan olacak. (olmalı)
]Bilinen geçmiş yerine istek
Dışarı çıkınca bir de ne göreyim!
Onu karşımda görmeyeyim mi!
]Emir yerine istek:İşimize gereken ciddiyeti gösterelim. (gösterin)
]Emir yerine gereklilik:
Yarın daha erken gelmelisin. Gel!
On dakika içinde bu eşyalar taşınmalı. Taşınsın!
]İstek yerine emir
Her şey gönlünce olsun
Allah yardımcınız olsun.
]Yetersizlik, gücü yetmeme yerine emir
Bu adamdan kurtul, kurtulabilirsen.
İşin içinden çık çıkabilirsen.
]Şimdiki zaman yerine miş'li geçmiş zamanın hikâyesi:
Buyurun, ne aramıştınız? (arıyorsunuz)
