Nükleus(çekirdek) hücrenin tüm yaşamsal faaliyetleri için olmazsa olmaz olan,kalıtsal materyali taşıyan,25-40 mikrometre boyutlarında,küremsi yada oval görünümde, hücrenin merkezi yönetim birimidir.Nükleus bakteri ve mavi-yeşil(Prokaryotlar) algler ve memeli eritrositleri haricinde tüm ökaryotik bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan bir organeldir.
Çekirdeğin(Nükleus=nucleus)hücre içinde yeri sabit değildir.Genellikle hücre merkezine yakın konumda olabildiği gibi,kılcal damarlara yakın hücrelerdeki nükleus,kılcal damar tarafındaki hücre zarına yakın konumlanır.Nükleus hücrede yaygın olarak bir adettir.
Bazı hücrelerde birden fazla nükleusta bulunabilir.Örnek olarak insan karaciğer hücrelerinde 2 adet,çizgili kas dokusunda hücrelerin birleşmesi sebebiyle çok sayıda nükleus öbekleride bulunur.Nükleus sayısı hücrede oluşabilcek hastalık sebepleriylede artabilir.
Çekirdeğin(Nükleusun) yapısı(morfolojisi) incelendiğinde 4 önemli bölümden oluştuğu görülür.
1)Çekirdek zarı(Karyolemma=Nukleomembran)
2)Çekirdek Plazması(Karyoplazma=Nukleoplazma)
3)Çekirdekçik(Nukleolus)
4)Kromozomlar
*Karyolemma (Çekirdek zarı) mitokondrideki gibi iki zarla çevrilmiştir.Karyolemma endoplazmik retikulumun bir uzantısı gibi görünür.Nükleus zarı mitoz bölünmenin profaz safhasında erimeye başlar.Mitoz bölünme tamamlandıktan sonra endoplazmik retikulum ve golgi aygıtı nükleus zarını tekrar sentezler.Çekirdek zarı incelendiğinde nükleusun içine ve dışına doğru açılan boşluklar gözlemlenir.Bu boşluklara ''Por'' denir.Porlar nükleusun stoplazma ile madde alışverişini sağlar.
*Çekirdekçik,nükleus ışık mikroskobu ile incelendiğinde karyoplazma gibi şeffaf görünmez ve koyu bir renk ile ayırdedilir.Nükleolus'un (çekirdekçik) zarı yoktur.Bakterilerde çekirdekçik yoktur.Çekirdekçiğin büyüklüğü hücrenin fonksiyonelliği ile doğru orantılıdır.Çekirdekçiğin yapısında RNA ve çekirdeçiğe özel proteinler vardır.
*Kromozom normal hayatsal faaliyetleri içindeki hücreler incelendiğinde görülemez.Hücre bölünmesinin profaz safhasında iğ iplikleri üzerinde bir ağ şeklinde belirginleşmeye başlar.Bu ağa ''Kromatin Ağı'' denir.Kromozomlar tam olarak hücre bölünmesinin metafaz ve anafaz safhalarında iğ iplikleri üzerinde,hücrenin ekvator düzlemindeki pozisyonuyla görünürler.Kromozomlarda 3 adet boğum vardır.Sentromer adı verilen birinci boğum kromozomların iğ ipliklerine bağlandığı kısımdır.Kromozomlar DNA,RNA ve özel proteinlerden meydana gelir.Kromozomlar hücrenin kalıtsal bilgisini yani DNA'sını taşır.Hücre bölünmesinde DNA zincirleri kısalıp kalınlaşır ve histon proteinleri ile sarmal yaparak kromatin ağını oluşturur.Kromatin ağıda metafaz ve anafaz safhalarına gelindiğinde kıvrılıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
Hayvan ve bitki hücrelerinde bulunan,0,3-1,5 mikron çaplarında ,tek katlı bir zarla çevrili,küremsi yada oval vakuol benzeri organellere ''Peroksizom'' adı verilir
.Peroksizomlarda bitki ve hayvan hücrelerinde herhangibir nedenle varolan toksik(zehirli) etkili maddeleri inaktive edip yok eden katalaz(=parçalayıcı) enzimleri taşır.Katalaz enzimlerine örnek olarak glikolat oksidaz,aminoasit oksidaz ve peroksidaz verilebilir.
