DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
Beyitlerle Kurulan Nazım Biçimleri
1. GAZEL :
Sözlük anlamı “kadınlarla âşıkane sohbet etmek” olan Arapça bir sözcüktür. Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir. Konu bakımından lirik bir nazım biçimidir.
Gazel, Türk edebiyatına bağımsız bir nazım biçimi olarak İran edebiyatı yoluyla girmiştir. Biçimde hiçbir değişiklik yapılmadan, Türk şairlerince en çok sevilen bir nazım biçimi olarak yüzyıllarca kullanılmıştır. Nazım birimi beyittir. En az 5, en çok 15 beyitten oluşur.
Uyak düzeni: aa / ba / ca / da… biçimindedir.
Aruz ölçüsü kullanılır.
Gazelin ilk beytine matla (doğuş), son beytine makta (bitiş), en güzel beytine de beytü’l gazel denir. Şairin adı (mahlası) son beyitte geçer.
Beyitler arasında anlam bütünlüğü olan gazellere yek-ahenk gazel denir.
Gazelde anlam birliğinden başka, beyitlerin aynı güçte, aynı değer ve güzellikte olması da söz konusudur. Böyle gazellere yek-âvâz gazel denir.
Aşkın verdiği mutluluğu, sıkıntıyı, sevgiliden yakınmayı, sevgiliye karşı yakarışları, içli ve duygulu olarak anlatan gazellere âşıkâne (garâmî, lirik) gazel denir. Divan edebiyatında bu alanın tek temsilcisi Fuzulî’dir.
