Uçucu maddeler
Uçucu madde kullanımı gençleri ciddi bir şekilde etkileyen halk sağlığı sorunudur. Bali gibi yapıştırıcılar, tiner, sporcuların kullandığı soğutucu spreyler, çakmak gazı, aseton en yaygın kullanılan uçucu maddelerdir.
Okullarda yapılan yaygınlık çalışmalarında gençler arasında en yaygın kullanılan madde olduğu görülmektedir. Aynı zamanda ilk kullanılan maddeler arasında da yer almaktadır. İlk kullanım küçük yaşlarda olabilmektedir. Uçucu maddelere ulaşımın kolay olması, kullanımın yaygın olmasında bir etkendir.
Uçucu maddeler solunum yoluyla kullanılır. Torbanın içinden veya bir beze emdirilerek, maddenin solunması ile vücuda alınır. Uçucuların etkisi kısa sürede başlar ve sadece birkaç dakika sürer. Bu nedenle uçucu madde kullananlar sürekli olarak maddeyi solumaya devam ederler. Bu kullanım şekli bilinç kaybı ve ölüme yol açabilir.
Madde alımını takiben akciğerler yoluyla hızla beyne ve diğer organlara yayılır. Birkaç dakika içinde alkol benzeri etkiler görülür, konuşma bozulur, hareketler sarsak bir hal alır, baş dönmesi ve coşku hali gözlenir. Varsanılar ve hezeyanlar da görülebilir.
Aşırı derecede toksiktirler ve kalp, böbrekler, akciğerler ve beyinde ciddi hasar yaratırlar. Bu maddeler kullanıldığında zihinde değişikliklere yol açmaktadır. Uçucu maddeler beyin kimyasını değiştirir ve beyin ve merkezi sinir sisteminde kalıcı zarara yol açar.
Uçucu madde kullananlarda ani ölümler görülebilir. Bu akciğerlerin ve merkezi sinir sisteminin oksijensiz kalmasıyla ortaya çıkmaktadır. Oksijensiz kalma sonucu boğularak ölüm gelişir. Aynı zamanda kalp ritim bozulması sonucu kalp durması da olabilir. Tek kullanımdan sonra dahi hızla kalp ritminde bozulma, kalp yetmezliği ve ölüm görülebilir. Bu birkaç dakika içinde ortaya çıkabilir.
Karaciğer yetmezliği de uçucu madde kullanımı sonucu karşımıza çıkmaktadır. Kan hücreleri üretiminin azalması ile yaşamı tehdit edici bir kansızlığın ortaya çıkmasına neden olabilir.
Uzun süreli uçucu madde kullanımı beyinde belirgin yapısal değişikliklere yol açar. Belli beyin bölgelerinde küçülme görülür. Bu değişiklikler bilişsel ve motor bozukluklar gibi bazı nörolojik ve davranışsal değişikliklerden sorumludur.
Uçucu madde kullanımının erken dönemde tespit edilmesi önemlidir. Uçucu madde kullanımı sonucu bir sarhoşluk hali ve denge bozukluğu gözlenmektedir. Giysilere sinen ve nefesteki kokusu ayırd edici olabilmektedir. İdrar tetkiklerinde uçucu madde metabolitleri saptanamamaktadır.
