Zaman zarfları
Fiilde belirtilen eylem veya hareketin ne zaman yapıldığını bildiren kelimelere veya kelime gruplarına zaman zarfı denir. "Dün, bugün, yarın, akşam, kışın, geceleyin, ilkin, şimdilik, yine, demin, daha, hâlâ, henüz, derhal, bazen" gibi kelimeler, cümlede zaman zarfı görevinde kullanılabilirler. Fiile sorulan "Ne zaman?" sorusunun yanıtı zaman zarfıdır:
Babam eve
şimdi geldi. Ağabeyim
daha gelmedi.
Yarın akşam sınıfça tiyatroya gideceğiz.
Test sonuçları elimize
bugün ulaştı.
Kendime
henüz sınav için hazır hissetmiyorum.
Durum zarfları
Durum veya hâl zarfları fiillerin durumlarını anlatan; fiilde bildirilen hareketin nasıl yapıldığını bildiren sözcüklerdir. Hemen hemen bütün niteleme sıfatları zarf olarak da kullanılabileceğinden, sayıları oldukça fazladır. Hızlı, tek tek, iyice, sora sora, geze geze, böyle, şöyle gibi sözcükler sözcük grupları durum zarflarına örnek olarak verilebilir.
Durum zarflarının cümle içinde ayırt edilebilmesi için fiile nasıl sorusu sorulur:
Adam,
koşa koşa yanımıza geldi. (Nasıl geldi?)
Bir fiili, birden fazla durum zarfı niteleyebilir:
Mermerleri
ova ova,
iyice temizledim.
Miktar zarfları
Miktar veya nicelik zarfları; fiilleri ve zarfları miktar, derece, ölçü bakımından etkileyen ve sınırlayan zarflardır. Biraz, fazla, çok, daha, en, pek, az gibi sözcükler miktar zarflarına örnek olarak verilebilir.
Başarılı olabilmek için
çok çalışmalıyım.
Dolaptaki sütten
biraz içtim.
Kendini turnuvadan önce
fazla yormamalısın.
Cümlede nicelik zarfını bulmak için sıfat veya zarfa "ne kadar" sorusu sorulur:
Duyduğuma göre bu film pek güzelmiş. ("Ne kadar" güzelmiş?)
Yer-yön zarfları
Fiilleri, yer-yön bakımından belirtirler. İleri, geri, aşağı, yukarı, beri, yan gibi sözcükler sıklıkla kullanılan yer-yön zarflarıdır:
Perdeyi yana çektim.
Biraz ileri gidin.
Yer-yön zarfları ismin hâl eklerini almazlar:
Aşağı indim. ("
aşağıya" hâli isimdir)
Biraz
öte git. ("
öteye" hâli isimdir)
İleri doğru koşmaya başladı. ("
ileriye" hâli isimdir)
Soru zarfları
Fiilleri ve fiilimsileri soru yönünden etkileyen zarflardır: neden, niye, niçin, nasıl, ne zaman, ne kadar vb. Zarfları bulmak için sorulan soruların tamamını kapsar.
Şehrimizi
nasıl buldunuz?
Yolculuk
ne kadar sürüyor?
Niçin gökyüzü bu kadar mavi?
Sizin bahçeniz
niye bu kadar geniş?
Kırmızı Başlıklı Kız kurda "
Neden senin ağzın bu kadar büyük?" diye sordu.
Buraya
nasıl geldiniz?
Yeni elbisemi
nasıl buldun?
Eve
ne zaman varırız?
