Paragraf - Çeşitleri ve Örnekler
Paragraf, bir duyguyu, bir düşünceyi, bir yargıyı, bir durumu, bir isteği belirten; bir fikrin, bir yardımcı fikrin anlatıldığı cümle ya da cümleler topluluğudur.
Paragraf yazıda düşünce birimidir. Şekilden hareketle paragrafı, "yazının satır başlarıyla ayrılan bölümlerdir" diye tanımlayabiliriz. Bir satır başından öteki satır başına kadar uzanan bölüm paragraftır.
Bir ana fikir çevresinde toplanan yardımcı fikirlerin hepsini tek bir paragrafta anlatmak doğru değildir. Bu, hem fikirlerin kavranmasını zorlaştırır, hem de okuyucuyu usandırır. Okuyucunun dikkatini diri tutmak, anlamasını kolaylaştırmak için yazıyı paragraflara ayırmak âdeta bir zorunluluktur. Her paragrafta bir yardımcı fikir işlenir.
Her paragrafta bir ana cümle vardır. Bu cümle yardımcı fikirle doğrudan bağlantılıdır. Paragrafın öteki cümleleri, ana cümledeki fikri açıklamak için kullanılır.
Paragraflar tek cümleli de olabilir.
Yardımcı fikrin önemine, niteliğine göre paragraflar uzun veya kısa olurlar.
Yazıda uzun ve kısa paragrafların birbirini takip etmesi monotonluğu önler, okuyucuyu usandırmaz.
a) Paragraf içi bütünlük
Paragraf, yazının kolay okunmasını, rahat anlaşılmasını sağlar. Her paragraf ana fikri destekleyen, besleyen, geliştiren bir yardımcı fikri ifade eder. Paragraflar arasında anlam, fikir, dil ve üslûp bütünlüğü olmalıdır. Paragraflar okuyucunun dikkat ve ilgisini dağıtmayacak uzunlukta olmalıdır.
Yapı bakımından paragraflar, giriş, gelişme, sonuç cümlelerinden meydana gelir.
Giriş cümlesi, paragrafın anafikrini ortaya koyan, amacını, konusunu belli eden cümledir.
Gelişme cümleleri, giriş cümlesiyle ortaya konan hükmün, konunun, benzerlikler, zıtlıklar ve örneklerle geliştirildiği bölümdür.
Sonuç cümlesi, verilmek istenen duygu, düşünce veya hayâlin vurgulandığı son cümledir.
(Giriş) Genç yazarlarımızın çoğu, özen düzen düşünmeksizin, kalemlerinin ucuna nasıl gelirse öylece yazıverip gidiyorlar. (Gelişme) Yazdıklarını önemli bulmuyorlar, bir günde unutulup geçeceğini biliyorlar da onun için mi özenmiyorlar? Onun için mi baştan savma ile yetiniyorlar? Hayır, hemen hepsi en büyük sorunlarla uğraştıklarına, o sorunları çözümleyecek doğruları bildiklerine kanmışlar. Kendi kendilerini kandırmışlar. Tuttukları yolun bütün bir ülkeyi, ondan da öte, kişioğlunu kurtaracağına inanıyorlar. Getirdikleri, yaymak istedikleri doğruların yüceliği yanında biçim güzelliği, deyişin akıcılığı, bir sözün yerinde kullanılması nedir ki? (Sonuç) Öyle küçük şeylere bakar mı, öyle küçük şeyler üzerinde durur mu hiç onlar?
