Edat nedir?
Görevleri nelerdir?
Bu görevde kullanılan sözcükler nelerdir?
(çok acil!!!:))Yanlış yazanı şikayet ederim!:))))
Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere edat denir.
Bazı dil bilgisi kitapları bağlaçları, edatları ve ünlemleri bir araya getirerek edatlar başlığı altında şu şekilde sınıflandırır:
-Bağlama edatları bağlaçlar
-Son çekim edatları edatlar
-Ünlem edatları ünlemler
Edat veya ilgeç; dilbilgisinde farklı tür ve görevdeki sözcükler ve kavramlar arasında anlam ilgisi kurmaya yarayan yardımcı sözcükler. Edatların tek başlarına anlamları yoktur; ancak diğer sözcüklerle birlikte,cümle içinde görev kazanırlar.
Bazı kaynaklarda ünlemler ve bağlaçlar da edat kabul edilirler. Bu yazıda ünlemler ve bağlaçlar ele alınmayacak, sadece bahsi geçen kaynaklarda son çekim edatları olarak adlandırılan edatlar ele alınacaktır. Türkçede kullanılan başlıca edatlar şunlardır:
başka beri dâir doğru değin denli dek dolayı diye evvel gayri gibi göre için ile kadar karşı karşın önce ötürü öte rağmen sanki sonra sıra üzere Edatlar iliştirildikleri isimlerin yalın hâlleriyle veya ismin diğer hâlleri ile birlikte kullanılabilirler. Bu kullanımlardan bazıları ekli hâlleri ile Türkçeye yerleşmiştir ve bazı edatlar her zaman ilgili hâl ekinin ardından kullanılır:Edatlardan önce gelen hâl ekleri Bu çiçekleri annem için alıyorum. ("anne" yalın halde) Yarına kadar bu ödevi bitirmem lazım. (-e hâli) Düşük notlarından ötürü çok çalışman gerekiyor. (-den hâli) İşlevlerine göre edatlar Vasıta ve beraberlik edatı
İle ve birle sözcükleridir. İle edatı -le şeklinde ek biçiminde de yazılabilir. Birkaç farklı kullanımı vardır.
İşin, eylemin, hangi araçla (vasıtayla) yapılacağını, yapıldığını bildirir:
İstanbul’a uçakla gideceğim.
İşin, eylemin kimle yapıldığını, yapılacağını bildirir:
Bu oyuncağı küçük kardeşimle birlikte yaptım.
İşin, eylemin nasıl yapıldığını, yapılacağını bildirerek durum zarfı oluşturabilir:
Büyük bir sevinçle yanıma geldi.
İşin, eylemin nedenini bildirerek edat tümleci olabilir:
Arabanın devrilmesiyle yol trafiğe kapandı.
İle edatı, bağlaç olan "ile" sözcüğüyle karıştırılmamalıdır. Bağlaç olan "ile", "ve" anlamına gelir:
Ali ile Aydın bize geldiler. (bağlaç) Bu filmi Ali'yle izlemiştim. (edat)
Türkçenin bazı ağızlarında birle sözcüğü "ile" anlamında kullanılır:
Babam geldiği birle ağabeyim sigarayı atar. Sebep edatı
İçin, üzere, dolayı, ötürü, nâşi, diye gibi sebep bildirmede kullanılan edatlardır.
Bu raporu bitirebilmek için zamana ihtiyacım var. Açılış konuşmasını yapmak üzere kürsüye çıktı. Kardeşim hastalığından nâşi gelemedi. Benzerlik edatı
Gibi ve bazı ağızlardaki bigi gibi benzerlik bildiren edatlardır.
Yorgunluktan yatağa bavul gibi düştüm. Başkalık edatı
Başka, gayri, özge gibi başkalık bildiren edatlardır.
Yardım istemekten başka çaremiz kalmadı. Senden gayri kimsem yok. Hâl edatı
Göre, nazaran, dâir, rağmen gibi edatlardır.
Şirketteki son değişikliklere dâir bilgi almak istiyorum. Duyduğuma göre bitirme sınavları bir hafta erken gerçekleşecekmiş. Çok çalışmama rağmen sınavda hedeflediğim başarıyı yakalayamadım. Miktar edatı
Kadar sözcüğüdür. Yer ve yön edatı olan "kadar" ile karıştırılmamalıdır.
Sürahiyi ağzına kadar doldurdum. Ne kadar zaman olmuş görüşmeyeli. Zaman edatı
Beri, önce, evvel, sonra gibi zaman bildiren edatlardır.
Ne zamandan beri bu işle meşgulsünüz? Gitmeden evvel bahçe düzenlemesini tamamlamalıyız. Babam yurtdışından döndükten sonra taşınacağız. Yer ve yön edatları
Kadar, değin, dek, karşı, doğru, yan gibi yer veya yön bildiren edatlardır.
Otomobilimiz bozulunca şehre kadar yürüdük. Ayvalık'ta denize karşı bir villa almış kendisine. Eve doğru ıslık çalarak yürürken eski bir arkadaşıma rastladım. Edatların cümlede diğer görevlerde kullanımı
Edat olarak kullanılan bazı sözcükler cümlede başka görevlerde de kullanılabilirler:
Yolun karşısına geçerken çok dikkatli olmalısın. (isim) Bugün derse başka bir öğretmen geldi. (sıfat) Biraz beri gel. (zarf)
Cümledeki diğer sözcüklerle birlikte sıfat veya zarf öbeği oluşturabilirler:
Dağ gibi adam bu hastalığı atlatamadı. (sıfat öbeği) Sen de herkes kadar çaba göstermelisin. (zarf öbeği)
Başka sözcüklerle birlikte özne veya yüklem görevinde de kullanılabilirler:
Onun gibisi zor bulunur. (isim, özne) Dünkü provada repliğimi unuttuğumda utançtan ölecek gibiydim. (isim, yüklem)