Cevap :
MÜZEKKER - MÜENNES
Müzekker; canlı ya da cansız varlıkların erkek olanını gösteren isimdir. Türkçe’dekinin aksine Arapça’da cansız varlıklar da müzekker ya da müennes kabul edilmektedir. Müzekker ismin herhangi ayırıcı bir harfi yoktur:
أَبٌ
baba
اَلتِّلْميِذُ
öğrenci
رَجُلٌ
adam
اَلْحِصاَنُ
at
اَلْكِتاَبُ
kitap
باَبٌ
kapı
خاَلِدٌ
Halit
قِطٌّ
kedi
اَلْمُؤْمِنُ
mü’min (erkek)
Müennes; canlı ya da cansız varlıkların dişi olanını gösterir.
İsimlerde müenneslik alâmetleri üçtür:
a) Tâ-i te’nis ya da tâ-i merbûta (Bitişik, yuvarlak tâ) ة: En çok kullanılan müenneslik alâmetidir.
اَلصُّورَةُ
resim
اَلتِّلْميِذَةُ
kız öğrenci
اَلْمَرْأَةُ
kadın
فاَطِمَةُ
Fâtıma
فاَئِدَةٌ
fayda
ناَفِذَةٌ
pencere
عاَئِشَةُ
Ayşe
قِطَّةٌ
kedi (dişi)
اَلْمُؤْمِنَةُ
mü’min (kadın)
Cümlede fiil ile fâil arasındaki uygunluk gibi müzekker müennes uygunluğu istenilen durumlarda sıfatlar müzekker halden aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi müennese çevrilir[3]:
نَظيِفٌ ث نَظيِفَةٌ
temiz
جَميِلٌ ث جَميِلَةٌ
güzel
كَبيِرٌ ث كَبيِرَةٌ
büyük
مُسْلِمٌ ث مُسْلِمَةٌ
müslüman
مُجْتَهِدٌ ث مُجْتَهِدَةٌ
çalışkan
نَشيِطٌ ث نَشيِطَةٌ
neşeli, dinç
b) Elif-i Memdûde (Uzun elif): (اء) Bu elifle biten isimlerin müennes olması için eliften sonra gelen hemzenin kelimenin kök harflerinden olmaması gerekir. Bu tür müennes isimler genelde sıfat anlamı taşıyan isimlerdir, elif ve hemze de ekleme harflerdir.
أَحْمَرُ ث حَمْراَءُ
kırmızı
أَسْمَرُ ث سَمْراَءُ
esmer
أَخْضَرُ ث خَضْراَءُ
yeşil
أَبْيَضُ ث بَيْضاَءُ
beyaz
أَسْوَدُ ث سَوْداَءُ
siyah
أَصْفَرُ ث صَفْراَءُ
sarı
أَعْرَجُ ث عَرْجاَءُ
topal
شَقْراَءُ
sarışın
اَلصَّحْراَءُ
çöl
c) Elif-i Maksûre (Kısa elif): (ى) İsimlerin sonunda noktasız ى şeklinde yazılan ve kendisinden önceki harf fethalı olduğu için elif olarak okunan bu harf o ismin müennes olduğunu gösterir.
سَلْمىَ
Selma
أَكْبَرُ ث كُبْرَى
daha büyük
لَيْلىَ
Leyla
أَصْغَرُ ث صُغْرَى
daha küçük
حُبْلىَ
hamile
عَطْشاَنُ ث عَطْشَى
Susuz
* Bu üç te’nis (müennes) alâmeti olmadan da müennes olan isimler vardır. Bunlar:
1-Kadınlara ait özel isimler:
سُعاَدُ
Suad
هِنْدُ
Hint
زَيْنَبُ
Zeynep
مَرْيَمُ
Meryem
2-Dişi varlıklara delâlet eden isimler:
أُخْتٌ
kızkardeş
أُمٌّ
anne
3-Vücudun çift organlarının isimleri:
أُذُنٌ
kulak
عَيْنٌ
göz
رِجْلٌ
ayak
4-Ülke, şehir ve kabile isimleri:
مِصْرُ
Mısır
اَلشاَّمُ
Şam
غَطَفاَنُ
Gatafan kabilesi
5-Rüzgar ve çeşitli ateş isimleri:
سَعيِرٌ
kuvvetli ateş
ناَرٌ
ateş
دَبوُرٌ
batı rüzgarı
6-Canlı fakat akıl sahibi olmayan topluluk isimleri:
إِبِلٌ
develer
غَنَمٌ
koyun, keçiler
حَماَمٌ
güvercinler
* Bunların dışında müennes olduklarını duyarak veya sözlüklere bakmak suretiyle öğrendiğimiz bazı kelimeler vardır ki bunlara semâî müennes (işitmek suretiyle müennes olduğu bilinen) denir. Örnek:
رُوحٌ
ruh
اَلْأَرْضُ
yer
نَفْسٌ
can
داَرٌ
ev, yurt
اَلشَّمْسُ
güneş
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri
طَلَعَتِ الشَّمْسُ.
Güneş doğdu.
قَرَأَتِ الْمُؤْمِنَةُ الْقُرْآنَ.
Mü’min (kadın) Kur’ân okudu.
عَمِلَتِ الْمُجْتَهِدَةُ الْواَجِبَ.
Çalışkan (kadın) ödevi yaptı.
عَمِلَ الْمُجْتَهِدُ الْواَجِبَ.
Çalışkan (erkek) ödevi yaptı.
سَمِعَ التِّلْميِذُ الْجَرَسَ وَ دَخَلَ الْمَدْرَسَةَ.
Öğrenci zili duydu ve sınıfa girdi.
سَمِعَتِ التِّلْميِذَةُ الْجَرَسَ وَ دَخَلَتِ الْمَدْرَسَةَ.
(Kız) öğrenci zili duydu ve sınıfa girdi.
müzekker .. (eril) Bazı dillerde erkek cinsten sayılan sözcük: Arapçada kâtip,
müennes .. (Dişil) Doğal dişi isimler...Kasaba, şehir, ülke ve kabile isimleri müennes (dişi) kabul edilir.
