ORGANİK BİLEŞİKLER
Yapısında C H O bulunduran biyomoleküllerdir. Canlılık olayları ile ilgili olduklarından organik maddeler adını alırlar organik maddelerden bazıları enerji verici olarak bazıları yapı maddesi olarak bazıları da düzenleyici olarak görev yaparlar. Biyolojik olarak önemli olan bazı organik bileşikler şunlardır:
- Karbonhidratlar
- Yağlar
- Proteinler
- Enzimler
- Nükleikasitler
- ATP
- Vitaminler v.b.
KARBONHİDRATLAR (CHO)
Bitkiler de fotosentezle üretilir.
Birinci derece enerji kaynağı olarak kullanılır. (1 gr. karbonhidrattan 42 kcal enerji açığa çıkar.
Yapısında O2 oranı yüksek olduğu için (yağ ve proteinlere göre) yıkımı kolay.
Yapı maddesi olarak kullanılır. Hücre zarı ve hücre çeperi yapısına katılır. (Yağ ve proteinlere göre daha az katılır)
Nükleik asitlerin yapısına katılır.
MONOSAKKARİTLER (MONOMER)
5 C' li Şekerler (Pentoz)
*riboz (RNA ve ATP'nin yapısına katılır.) *deoksiriboz (DNA)
6C'lu şekerler (Hektoz)
*Glikoz (üzüm şekeri)
*Fruktoz (meyve şekeri) ---} C6H12O6
*Galaktoz (süt şekeri)
Hidrolize uğramaz (monomer yapıda yani sindirilmiştir.)
Suda çözünürler
Hücre zarından geçerler.
Sağlıklı bir insanın kanında ağırlıkça yaklaşık %01 oranında glikoz bulunur. Oranın bu düzeyin altına düşmesi halinde ilk zarar görecek organ beyindir.
Not: Beyin hücreleri ancak glikoz ve oksijen varlığında çalışabilir. Beyin hücreleri glikozu depo etmez.
DİSAKKARİTLER (ÇİFT ŞEKERLER)
İki monosakkarittin birbirlerine glikozid bağı ile bağlanması ile oluşur.
Not : İki veya daha çok bileşiğin su açığa çıkarak birleşmesine dehidrasyon sentezi denir. Büyük bir bileşiğin su alarak daha küçük bileşiklere ayrışmasına hidroliz denir. Tüm sindirim olayları birer hidrolizdir.
POLİSAKKARİTLER
Çok sayıda monosakkaritin birleşmesiyle oluşur.En önemlileri nişastaglikojenselüloz.Hepsinin temel yapı birimi glikozdur.
Nişasta; bitkilerin depo ettiği en önemli besindir.Hayvan hücresinde bulunmaz.Sindirim sisteminde nişastayı sindirecek enzim bulunur.
Glikojen; hayvansal hücrelerin hazır enerji deposu.Glikozun fazlası hayvansal hücrelerde glikojen olarak depolanır.Hayvansal nişasta da denir.
Not : Glikozun fazlası karaciğerde yağa dönüştürülür.Yağların yapı taşları da karaciğerde glikoza dönüştürülebilir.
Selüloz; suda çözünmeyen çok sert bir maddedir.Bitki hücrelerindeki Çeperin ana yapı maddesidir.
Not : İnsan ve omurgalı hayvanların selülozu sindiren enzimleri yoktur.Ot yiyen hayvanların sindirim sistemlerinde yaşayan bazı bakteriler ve bir hücreli canlılar selülozu sindirip glikoz açığa çıkararak glikozun kullanılmasını sağlarlar.
YAĞLAR
Yapı Birimleri
*Yağ asitleri Kısa zincirli : Suda çözünür.
Uzun zincirli : Polimer yapıda.Suda çözünmez.
*Temel yağ asitleri : Dışarıdan alınması gereken.
*Vücudun yaptığı yağ asitleri
*Gliserol : 3 C'li alkol
*Nötral (depo) yağlar:3 yağ asidinin 1 gliserinin (gliserolün) ester bağı ile birleşmesiyle oluşur.
*Fosfolipitler : Hücre zarına katılırlar.
*Steroidler : Hormon ya da vitamin olarak görev yaparlar.
İkinci derece enerji kaynağı olarak kullanılır.(1 gr. yağdan 92 kcal enerji elde edilir.) Protein ve karbonhidratlara göre oksijen oranı düşük hidrojen oranı yüksektir.Bu nedenle yıkımı karbonhidratlara göre daha zordur.Yağ asitlerinin yıkılabilmesi için çok fazla oksijene ihtiyaç vardır.Yağ asitleri yıkıldığı zaman çok fazla enerji ve su oluşturulur.
Yapı maddesi olarak kullanılır.
Düzenleyici özelliği vardır.
Organların etrafını çevirironları mekanik etkilerden korur.
Isı yalıtımında görev alır.
O2 ile yakıldıklarına çok fazla su ve enerji çıkar.
Suda çözünmez.
PROTEİNLER (CHON ve bazılarında FeP)
Yapı Birimi
Aminoasitlerdir.Suda çözünürler.20 çeşittir.
Aminoasitler ::: Vücudun kendisi ürettiği aminoasitler : 10 tanedir.
::: Dışarıdan alınan aminoasitler : Temel aminoasitlerdir.
İki aminoasit aralarında peptid bağı ile bağlanarak dipeptidi oluştururlar.
Yapıcıonarıcı besin maddeleridir.
Düzenleyici maddelerdir.(Hormonenzim=katalizör.)
3. derece enerji kaynağı olarak kullanılır.(1 gr. protein 45 Kcal enerji açığa çıkarır.)
Genlerin kontrolünde sentezlenir.
O2 ve CO2 taşımada görev alır (örn. Hemoglobin )
Kanın ph'sını düzenler.
Kanın Osmotik basıncını düzenler.
Bağışıklık sisteminde görev alır. (antikor gibi)
Solunumda elektron taşıma sisteminde görev alır.
