Türkçe'de bağlaç ve ek olmak üzere iki çeşit "ki" vardır:
BAĞLAÇ OLAN "ki"
1- Başlı başına bir sözcüktür. Cümleleri birbirine bağlar.Kendinden önce gelen sözcüktenayrıyazılır.Bu sözcüğün ünlü harflerinden etkilenmez.
a) Öyle anlaşılıyor ki, sen gelmeyeceksin.
1. Cümle : Öyle anlaşılıyor.
2. Cümle : Sen gelmeyeceksin.
b) Onu görünce öyle şaşırdım ki, anlatamam.
1. Cümle : Onu görünce öyle şaşırdım.
2. Cümle : Anlatamam.
2- a) "ki" bağlacı kimi sözcüklerle birleşip, kaynaşarak birleşik sözcük olur. O zaman ayrı yazılmaz.
mademki, halbuki, belki, sanki, çünkü, oysaki.
b) "ki" bağlacı bazı sözcüklerle de öbekleşir, fakat ayrı yazılır.
demek ki, öyle ki , kaldı ki
3- Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan "ki" sözcüğü de ayrı yazılır.
Babam geldi mi ki?
Doktor açıklama yapacak mı ki?
EK OLAN "-ki"
Daima sözcüklere bitişik yazılır."Kiminki?" ve "hangi?" sorularının karşılığı olan sözcüklerin aldığı "ki" ler ektir.
**Sonunda ince-yuvarlak ünlü bulunan bazı sözcüklerden sonra getirilen "-ki" ekiküçük ünlü uyumuna uyarak "-kü" olur.**
-Dünkü olay beni çok etkiledi.
-Bugünkü toplantı uzun sürdü.
Ek olan "-ki", iki şekilde karşımıza çıkar:
1- İlgi zamiri olan "-ki":
Sözcüklerin yerini alır. -mki,-inki biçiminde eklenir.
Benim ellerim kirli, seninkiler temiz.
Seninki.........senin ellerin
Seninki, bugün yine okula gitmedi.
Seninki......senin çocuğun
Benimki çok eskidiği için, yenisini aldım.
Benimki.......benim çantam
2 -Belirtme sıfatı üreten "-ki"
Yer ve zaman belirten sıfatlar türetir:
Duvardaki resmi ben yaptım.
Akşamki yemeği çok beğendim.
Penceredeki çiçek, soğuktan dondu.
**Yazımda "-ki" eki ile, "ki" bağlacını birbirinden ayırabilmek için "ki" ler cümleden çıkarılır. Cümlenin kuruluşunda bozulma oluyorsa "ki" ler ektir, bitişik yazılır. Olmuyorsa, bağlaçtır, ayrı yazılır.**
Şimdi, yukarıdaki bilgilerle son bilgiyi harmanlayıp, aşağıdaki alıştırmaları yapalım:
1- Evdek(ki) kitapları da getir.
a) Hangi kitap? Evdeki.
b) Evde kitapları da getir. Cümle bozuldu. O halde ek ve bitişik yazılmalı.
Evdeki kitapları da getir.
2- Öyle bir illet(ki), iyi olmak bilmiyor.
a) 1. Cümle : Öyle bir illet.
2. Cümle : İyi olmak bilmiyor.
İki cümleyi birbirine bağlıyor. O halde bağlaç ve ayrı yazılmalı
b) Öyle bir illet iyi olmak bilmiyor. Cümle bozulmadı. Bağlaç ve ayrı yazılmalı.
Öyle bir illet ki, iyi olmak bilmiyor
3- Senin(ki) bu yıl iyi ders çalışıyor.
a) Kiminki? Seninki
b) Senin bu yıl iyi ders çalışıyor. Cümle bozuldu. Ek ve bitişik yazılmalı
Seninki bu yıl iyi ders çalışıyor.
4- Düşündüm(ki) seninle gelsem iyi olacak.
a) 1. Cümle : Düşündüm.
2. Cümle : Seninle gelsem iyi olacak.
İki cümleyi birbirine bağlıyor. O halde bağlaç, ve ayrı yazılmalı
b) Düşündüm seninle gelsem iyi olacak. Cumle bozulmadı. Bağlaç ve ayrı yazılmalı.
Düşündüm ki, seninle gelsem iyi olacak.
5- Parti kongrelerinde(ki) coşkuyu seçimlerde göremedik.
a) Hangi coşku? Parti kongrelerindeki.
b) Parti kongrelerinde coşkuyu seçimlerde göremedik. Cümle bozuldu. O halde buradaki "ki" ektir. Bitişik yazılmalıdır.
Parti kongrelerindeki coşkuyu seçimlerde göremedik.
