Cevap :

Futbolcuonay

EKFİİL (EKEYLEM) :

Ad soylu sözcüklere eklenerek onları yüklemleştiren ya da basit zamanlı fiilleri, bileşik za­manlı yapmaya yarayan "idi, imiş, ise ve -dir"e ekfiil denir.

Ekfiil

i(di) i(miş) i(se) —dir

Ekfiilin Ekfiilin Ekfiilin Ekfiilin

hikâyesi rivayeti şartı geniş zamanı

EKFİİLLER - FİİLİMSİLER

EKFİİL (EKEYLEM) :

Ad soylu sözcüklere eklenerek onları yüklemleştiren ya da basit zamanlı fiilleri, bileşik za­manlı yapmaya yarayan "idi, imiş, ise ve -dir"e ekfiil denir.

 

Ekfiil

 

i(di) i(miş) i(se) —dir

Ekfiilin Ekfiilin Ekfiilin Ekfiilin

hikâyesi rivayeti şartı geniş zamanı

 

Ekfiilin iki görevi bulunmaktadır:

I) Basit zamanlı fiillerin sonuna gelerek on­ları bileşik zamanlı fiiler yapmak:

 

Bileşik zamanın hikâyesi => Fiil + kip + idi

 

biliyor idim -> biliyordum (Şimdiki zamanın hikâyesi)

bilecek idim -» bilecektim (Gelecek zamanın hikâyesi)

bilir idim —> bilirdim (Geniş zamanın hikâyesi)

bilmiş idim —> bilmiştim (Miş'li geçmişin hi­kâyesi)

bilmeli idim —> bilmeliydim (Gerekliliğin hikâ­yesi)

bilse idim -» bilseydim (Dilek - şartın hikâ­yesi)

 

Bileşik zamanın şartı => Fiil + kip + ise

 

alıyor ise alıyorsa (Şimdiki zamanın şartı)

almış ise > almışsa (Miş'li geçmişin şartı)

aldı ise -» aldıysa (Di'li geçmişin şartı)

alır ise -> alırsa (Geniş zamanın şartı)

Bileşik zamanın rivayeti => Fiil + kip + imiş

açıyor imiş ~» açıyormuş (Şimdiki zamanın rivayeti)

açar imiş —> açarmış (Geniş zamanın rivayeti)

açacak imiş -» açacakmış (Gelecek zamanın rivayeti)

açsa imiş —> açsaymış (Dilek - şartın rivayeti)

 

UYARI:

Ekfiilin geniş zaman biçimi olan "-dir", fiilleri bi­leşik zamanlı yapmaz; eyleme "kesinlik" ya da "olasılık" anlamı katar:

Keki kontrol et, belki pişmiştir. (Olasılık) Oturun lüfen, toplantı başlamıştır- (Kesinlik) "pişmiştir, geliyordur, susacaktır..." fiilleri bile­şik zamanlı değil, basit zamanlıdır.

 

II) Ad soylu sözcüklere eklenerek onları yüklemleştirir. Ad soylu sözcükler, sade­ce dört zamana göre çekimlenir:

1) Ekfiilin Hikâye Biçimi: (idi)

Üzgün idim -> Üzgündüm (Ben) Üzgündün (Sen) 'İ Üzgündü (O) Üzgündük (Biz) Üzgündünüz (Siz) Üzgündüler (Onlar)

2) Ekfiilin Rivayet Biçimi: (imiş)

Yorgun imişim -» Yorgunmuşum (Ben) Yorgunmuşsun (Sen) Yorgunmuş (O) Yorgunmuşuz (Biz) Yorgunmuşsunuz (Siz) Yorgunmuşlar (Onlar)

3) Ekfiilin Şart Biçimi: (ise)

Alır isem -> Alırsam (Ben)

Alırsan (Sen) Alırsa (O) Alırsak (Biz) Alırsanız (Siz) Alırlarsa (Onlar)

4) Ekfiilin Geniş Zaman Biçimi: (-dir)

Ekfiilin geniş zaman biçimi olan "-dir", ge­nellikle görevini yerine getirdikten sonra düşer. Hiçbir ad soylu sözcük, ekfiil almadan yüklem olamaz; fakat herhangi bir ad soylu sözcük, yük­lem olmuş ve orda ekfiil göremiyorsak, bu mutla­ka geniş zamana göre çekimlenmiş demektir:

Sorular çok kolay(dır).

Sen çocuk gibisin(dir).

Ben kararlıyım(dır).

 

Çalışkanım(dır)

Çalışkansın(dır)

Çalışkan(dır)

Çalışkanız(dır)

Çalışkansınız(dır)

Çalışkan(dır)lar ( Çalışkanlardır)

 

Ekfiilin Olumsuz Biçimi:

Ekfiillere olumsuzluk anlamı "değil" sözcü­ğüyle kazandırılır:

Film güzeldi -> Film güzel değildi.

Çocuk hastaymış -> Çocuk hasta değilmiş.

Hatalısınız(dır) -> Hatalı değilsiniz(dir).

 

FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)

Fiillerin aldığı kip eklerini almayan, fiilden türediği halde cümlede isim, sıfat ve zarf görevini üstlenen; ekfiil almadan yüklem olamayan; sade­ce yan cümlecik kurabilen isim soylu sözcükler­dir.

 

Fiilden türetilmiş her isim soylu sözcük, fi­ilimsi olamaz. Bir sözcüğün fiilimsi sayılabilmesi için;

fiilden türemiş olması fiil anlamını bütünüyle yitirmemesi cümlede ad, sıfat ve zarf göreviyle kullanıl­ması yan cümlecik oluşturması gerekir. ·

Bu maddeleri "oku-" eylemiyle örneklendire­lim :

Bunları okumak istemiyorum. (Fiilimsi, eylem adı) Okumanın tadı bir başkadır. (Fiilimsi, eylem adı) Okuyan insan, yorum yapabilir bence. (Fiilimsi, sıfat görevinde) Okuyacak bir şeyler arıyordum. (Fiilimsi, sıfat görevinde) Kitabı okumadan yorum yapamam. (Fiilimsi, zarf görevinde) Aldığı notu okur okumaz beni aradı. (Fiilimsi, zarf görevinde)

 

Fiil ile fiilimsi arasındaki belli başlı farklar ve fiilimsilerle ilgili özellikler şunlardır:

Fiiller temel cümle, fiilimsiler yan cümlecik kurar. Fiiller, çekimlenerek yüklem olur, fiilimsiler ekfiil alarak yüklem olur. Fiilimsilerin yüklem olduğu cümleler İsim cümlesi, fiillerin yüklem olduğu cümleler fiil cümlesi olur. Bir cümlede kaç tane fiilimsi varsa o kadar da yan cümlecik bulunur. Fiiller, kişilere göre çekimlenebilir; fiilimsile­rin genelinde fiil çekimi yoktur. Fiilimsi ekleri, yapım ekleri olduğu için bütün fiilimsiler türemiştir. Fiilimsilerin yer aldığı cümleler yapısı bakı­mından "girişik - bileşik" cümle sayılır. Böyle cümleler birden çok yargı içerir.

 

Fiilimsiler görev ve anlamları bakımından üçe ayrılır:

I. İSİM - FİİLLER (AD - EYLEMLER):

Fiil kök ya da gövdelerine "-mak/ -mek, -ma / -me, -ış / -iş / -uş / -üş" ekleri getirilerek oluşturulur:

Bu ofiste çalışmak istiyorum. Filmi izlemeyi ben de çok istedim. Ulusa seslenişi herkesi etkilemişti.

Bu cümlelerdeki altı çizili sözcükler isim - fiil olarak kullanılmıştır.

 

-mak(-mek) yapılı isim - fiiller, belirtisiz ad tamlamasında tamlayan olabilir:

Kazanmak isteği her insanın gönlünden geçer.

 

"-me, -iş" yapılı isim - fiiller, belirtili ve belirtisiz ad tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan olabilir:

İnanma ihtiyacı, insanın doğasında var olan bir olgudur.

Tamlayan

 

Apartmanın girişi tertemiz olmuştu.

Tamlanan

 

 
EK-FİİL (EK-EYLEM)



İsim soylu kelimelerin sonuna gelerek, onları yüklem yapan eklere ek-fiil denir. Ek –fiil ekleri şunlardır: -dır, -idi, -imiş, -ise 

Ek-fiillerin iki temel görevi vardır: 

a) Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapar. (-dır eki dışındakiler) 

Sev (i) yor du m. 

b) İsim ve isim soylu kelimelere gelerek onları yüklem yaparlar. Hayat, yaşayınca güzeldir.



Ek-fiiller genel olarak dört bölümde incelenir: 

1.Ek-fiilin geniş zamanı

2.Ek-fiilin görülen geçmiş zamanı

3.Ek-fiilin duyulan geçmiş zamanı

4.Ek-fiilin şartı



Ek-fiilin geniş zamanı 

İSİM + EK FİİL ( -dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tür, -tur, -tür) + ŞAHIS EKİ

(-ım, -im, -um, -üm, -sın, -sin, -sun, -sün, -ız, -iz, -uz, -üz, -sınız, -siniz, -sunuz, -sünüz, -lar, -ler) ekleri de Ek-fiilin geniş zamanını karşılar. İyi-dir- , yorgundur, yorgunum, yorgunsunuz, yorgunlar.

Ek-fiilin geniş zamanı, aynı zamanda ek-fiilin şimdiki zamanını karşılar. 

DİKKAT :1) “-dır” ek-fiili sadece 3.şahıslarda kullanılır. Birinci ve ikinci şahıs çekimlerinde –dir yerine şahıs ekleri kullanılır. 

2) İyelik ekiyle ek fiilin ek hali birbirine karıştırılabilir. Ben iyi bir babayım. (Ek fiilin 1.tekil şahıs hali) / Benim canım babam. (İyelik eki) 

3) Üçüncü şahsa gelen “dır” ek fiili istenirse kullanılmayabilir. Bu daha iyidir. / Bu daha iyi. 

Ek-fiilin görülen geçmiş zamanı

İSİM + EK FİİL (-idi, -dı, -di, -du, -dü-tı, -ti, -tu, -tü ) + ŞAHIS EKİ



Öğrenci-y- di- m , çalışkandı, güzeldi. 



Ek-fiilin duyulan geçmiş zamanı

İSİM + EK FİİL (-imiş, -mış, -miş, -muş, -müş) + ŞAHIS EKİ



Güzelmişim, güzelmişsin, güzelmiş, güzelmişiz, güzelmişsiniz, güzelmişler 



Ek-fiilin şartı

İSİM + EK FİİL ( ise, -se, -sa) + ŞAHIS EKİ
Hastaysanız... 
DİKKAT: Ek-fiilin şartı olan ise isim ve isim soylu kelimelere geldiğinde onları yüklem yapmaz; sadece cümleye şart anlamı kazandırır. Hastaysanız biraz istirahat ediniz.  DİKKAT : Ek fiiller sadece isimleri değil; isim soylu olan zamirleri de yüklem yapabilirler. 

Benim en iyi arkadaşım sen-di-n. / Kim-miş beni soran / En iyi adam Odur. 

NOT : Ek-fiiller, fiilimsilerin sonuna gelerek onları yüklem yapabilir. En güzel şey, sağlıklı yaşamaktır

Diğer sorular