Cevap :
PSİKOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER
BETİMSEL YÖNTEM: Psikolojide gerçekleştirilen araştırmaların büyük kısmını oluşturur. İncelenen objenin bir tasviri yapılır. Bu yöntemle elde edilen bulgular sayısal, yazılı veya sözlü olmak üzere üç şekilde ifade edilir.
A ) GÖZLEM YÖNTEMİ: Betimsel yöntemin ilkidir. Doğayı duyu organları ile açıklamaktır.
Doğal Gözlem: Bütün bilimlerin kullandığı en eski yöntemlerden biridir. Bu yöntemde araştırıcı olaylara müdahale etmez, sadece inceler.
Sistematik Gözlem: Daha çok sosyolog ve antropologlar tarafından kullanılır. Araştırıcı, inceleyeceği yöntemleri kendi belirler, aktiftir.
Katılımlı Gözlem: Bu yöntemle araştırıcı incelemeyi, gözlemlemeyi düşündüğü topluluğun içine girer. Onlarla yaşar, onların örf, adetlerine uyar. Katılımlı gözlemde ne kadar fazla duyu organı kullanılırsa o kadar sağlıklı sonuç alınır.
Gözlemde kullanılan yöntemler:
Reaktif ölçümler: gözlenen bireyler, organizmalar, kim tarafından, nasıl gözlendiklerinin farkındadırlar. Araştırıcı denekleri istediği gibi inceleyebilmektedir. Gözlenen deneklerin gözlendiklerinin farkında olmaları araştırma sonucuna olumsuz tesir edebilir. Çünkü gözlendiğinin farkında olan deneklerin davranışlarında doğallıktan uzaklaşmalar görülebilmektedir. Non-Reaktif ölçümler: Gözlenen organizmalar, gözlendiklerinin farkında değillerdir.B ) ANKETLER: Çok yaygın şekilde kullanılan ölçüm araçlarıdır. Uygulanması, kullanılması hiç de kolay olmayan, uzmanlık gerektiren bir iştir. Daha çok alan çalışmalarında kullanılır.
C ) MÜLAKAT: Psikolojide kullanılan eski yöntemlerdendir. Mülakatı yapanın uzman olması gerekir. Klinik psikoloji ve danışmanlık psikolojisinde kullanılır.
D ) TESTLER: Psikolojide kullanılan en geçerli ölçüm araçlarıdır. Objektif ve subjektif olmak üzere ikiye ayrılır. Testler genellikle belirli özellikler, davranışlar için kullanılır. Genel yetenek, ideolojiler, inançlar vb. gibi. Testlerden elde edilen bilgilerin bilimsel bir değer arz etmesi için şu iki kriter gereklidir: geçerli ve güvenilir olması. Testin geçerliliği, ölçmeyi amaçladığı objeyi ne kadar ölçebildiğidir. Güvenirliği ise değişiklzamanlarda aynı sonuçları vermesi, tutarlı olmasıdır.
Vak’a İncelemesi:
Biyografiler: Yardımcı olarak kullanılsalar bile fazla geçerlilikleri yoktur. Hatıra defteri vb.
KLİNİK YÖNTEM: Betimsel yöntemin içindedir. Anormal davranışlar gösteren kişiler uygulanır.
DENEYSEL YÖNTEM (LABORATUAR)
Bütün bilimlerin ortak yöntemidir. Bu yöntemi kullanan araştırıcı aşağıdaki hususları düzenler:
v İncelenen objeyi kendi tanımlar ve yönetir.
v Araştırmada bazı şartları sabit tutar, bazılarını da değiştirir.
v Değişkenlerin, obje üzerindeki etkilerini saptar.
Bu yöntemle araştırma yapmak için en az iki değişkene ihtiyaç vardır: bağımlı ve bağımsız değişken.
Değişken: Gözlemden gözleme farklı değerler alabilen objeye denir. Bilimsel bir araştırmada bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki ilişki incelenir. Bilimsel bir deney için en az iki değişken olmak zorundadır.
Bağımsız Değişken: Araştırıcının kontrolü altındaki değişkendir.
Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkenden etkilenen değişkendir.
Özetle, bağımsız değişken sebeptir. Çünkü bir tepkinin ortaya çıkmasına sebep olur. Bağımlı değişken ise sonuçtur. Bağımsız değişkenden etkilenir.
İSTATİSTİKSEL YÖNTEM: Psikoloji biliminin matematikten faydalanarak geliştirdiği bir yöntemdir. Bu yöntem kendi içinde çeşitlilik gösterir. Testlerin uygulamaları ya da yapılan deneylerden elde edilen verilerin geçerli olup olmadığını tahmin etmek için mutlaka bu yönteme başvurmak gerekir.
Bir bilim alanında sonuca ulaşmak için izlenen amaçlı, düzenli ve kısa yollara yöntem denir.
Psikoloji de gerek kendine özgü yöntem ve teknikler kullanılarak, gerekse diğer bilimlerin yöntem ve tekniklerinden yararlanarak, konusunu bilimsel bir şekilde inceler.
Psikolojinin kullandığı başlıca yöntem ve teknikler üç başlıkta incelenebilir.
Betimleyici ve Tanımlayıcı Yöntemler
Deneysel Yöntem
İstatistiksel yöntem
Betimleyici ve Tanımlayıcı Yöntemler : İncelenen olayla ilgili özellikleri saptamayı amaçlayan yöntemler betimleyici ve tanımlayıcı yöntemlerdir.
Bu yöntemler gözlem, anket ve klinik yöntemin görüşme, vak'a incelemesi, test gibi tekniklerini içerir.
Gözlem : Olayları kendiliğinden oluşan oluşum biçimleri içinde amaçlı ve sistemli olarak izlemek ve kaydetmektir.
İç Gözlem (İçe Bakış) : Bir uyarıcının etkisiyle bireyin yaşadığı duyguları kendi ağzından anlatmasıdır.
Doğal Gözlem : İncelenen olayların kendi doğal ortamında, müdahalede bulunulmaksızın gözlemlenmesidir.
Doğal gözlemin zaman zaman yanıltıcı olmasının üç temel nedeni vardır.
Duyu verileri araştırmacıyı yanıltabilir.
Araştırmacı subjektivizme (öznelliğe) düşebilir.
Araştırmacılar, aynı gözleme farklı yorumlar getirebilir.
Sistematik Gözlem : Araştırmacının belirli teknikleri kullanarak, gözlem ortamını denetim altına alarak gözlem yapmasıdır.
Sistematik gözlemde araştırmacı, görüşme ve gözlem çizelgeleri hazırlayabilir, soru kağıtları ve test gibi araçlardan yararlanabilir.
Anket : Önceden hazırlanmış soruların yazılı olarak üzerinde inceleme yapılan insanlara doğrudan yöneltilmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesidir.
Klinik Yöntem : Davranış bozukluklarının tanısı (teşhisi) için uygulanan yöntemdir. Bu yöntem genel olarak şu teknikleri kullanmayı gerektirir.
Görüşme (Mülakat) : İncelenen insanın, duygu, düşünce, davranış ve tutumlarını saptamak amacı ile yüz yüze yapılan sözlü söyleşidir.
Güvenilir bir görüşme için görüşmecinin alanında uzman olması, ortamın ve görüşme süresinin, görüşülen insanı olumlu ya da olumsuz yönde etkilemeyecek biçimde düzenlenmesi gereklidir.
Vak'a incelemesi : Vak'a incelemeleri bir insanla ilgili ya da bazı olguların belirli anlarıyla ilgili yoğun incelemelerdir.
Örneğin, Televizyonda gösterilen şiddet filmlerinin saldırgan davranışları özendirmesiyle ilgili bir vak'a incelemesinde, hava korsanlığını konu alan bir filmin etkileri incelenmiştir.
Test : Birden fazla insanın davranışlarını karşılaştırmak amacı ile uygulanan sistematik ölçme tekniğidir.
Sözlü ya da yazılı olabilen testler zeka, yetenek, kişilik, bilgi, ilgi gibi özellikleri ölçmek için kullanılır.
Deneysel Yöntem : İncelenen olayla ilgili neden sonuç ilişkilerini saptamak üzere araştırmacının uygun laboratuvar koşullarında hazırladığı ve incelediği kişi ya da nesneyi yönlendirebildiği yöntem, deneysel yöntemdir.
Deneysel yöntem sırasında incelenen insana denek, hayvana kobay adı verilir.
Deneysel Yöntemin Aşamaları
Ön Hazırlık : Gözlemlerle ve yapılan ön araştırmalarla konuyu tanımak ve betimlemektir.
Varsayım (Hipoaaa) : Gözlem ve ön araştırma sonuçlarına dayanarak oluşan yargıyı geçici bir iddia olarak ileri sürmektir.
Deney :Varsayımı kanıtlamak üzere sonucu etkileyen değişkenlerle sonuç arasındaki ilişkiyi saptamak üzere pratik uygulamalar yapmaktır.
Deney Değişkenleri : Deney sırasında üç temel değişken ortaya çıkar.
Bağımsız Değişken : İncelediğimiz olayda sonucu etkileyen etken yani neden bağımsız değişkendir.
Bağımlı Değişken : Bağımsız değişkene bağlı olarak ortaya çıkan sonuç ise bağımlı değişkendir.
Ara Değişken : Bağımsız değişken dışında sonucu etkileyen faktörlere ara değişken denir.
İstatistiksel Yöntem : Tüm yöntemler kullanılırken çoğu zaman karşımıza sayısal sonuçlar çıkar. Ancak sayısal sonuçlar yalnız başına bir anlam taşımaz. Elde edilen sayısal sonuçları değerlendirmek için kullanılan teknikler istatistiksel yöntemi oluşturur.
İstatistikler sayesinde psikolojinin sonuçları daha somut, açık, kısa açıklanır. Bir anlamda sonuçların bilimselliği pekişir.
İncelediği olaylarda ölçme araçları kullanılabilmesi psikolojiye ölçme konusunda avantajlar sağlamaktadır.
Korelasyon (Bağıntı) : İki değişken arasındaki ilişki miktarına korelasyon denir. Üç temel korelasyon biçimi vardır.
Pozitif (Olumlu) Korelasyon : İki değişken arasında birlikte artan ya da birlikte azalan doğru orantılı bir ilişki varsa korelasyon pozitiftir.
Negatif (Olumsuz) Korelasyon : İki değişken arasında biri artarken diğeri azalan ters orantılı bir ilişki varsa korelasyon negatiftir.
Nötr Korelasyon : İki değişken arasında hiçbir ilişki olmamasıdır.
Korelasyon Katsayısı : +1, -1, 0 korelasyon katsayıları tam ve mükemmel bağıntının ifadesidir.
Korelasyon katsayılarından 0'a yakın olanlar ise güçlü bir ilişkiyi ifade eder.
Ancak, 1'e yakınlık, rakamın (+) veya (-) değerinden bağımsızdır. (+) ve (-) söz konusu edilmeden en yüksek rakam en güçlü ilişkiyi, en küçük rakam en zayıf ilişkiyi ifade eder.
