Bilim Teknik - İnsanları birdiğerinden ayıran 11özellik şunlardır:
• DNA
• Parmak izi
• Yüz
• Yürüyüş
• Kulaklar
• Gözler
• Ses
• Koku
• Kalp atımı
• Beyin dalgaları
• Mikrobiyomlar
Çevrenizdeki insanlara baktığınızda herkesin ne kadar farklı olduğunu göreceksiniz. Yüzleri, vücutları, davranışları ve kişilikleri hep farklıdır.
Şimdi bütün insanlığı ele alalım. Şu anda dünyada 7 milyar insan yaşıyor ve son 50.000 yılda 100 milyar insanın yaşadığı ve öldüğü tahmin ediliyor. Bildiğimiz kadarıyla yaşayanlar ve yaşamış olanlar hep biricikti; hiçbirinin eşi benzeri yoktu. Aynı şey yeni doğacaklar için de geçerli olacak.
“İnsan” örneği ele alındığında, bu aklın almayacağı kadar muazzam bir çeşitliliktir. İnsan biyolojisinin derinliklerine inip, insanların kendilerine özgü özelliklerine ilişkin daha ayrıntılı bilgilere erişmeye kalkıştığımızda, herkesin pek çok açıdan benzersiz olduğunu görürüz. Parmak izi ve DNA, kimlik tespitinde kesin sonuç verir; ancak bunlar kadar net ve kolay olmayan diğer 9 özellik de giderek yaygınlaşıyor:
DNA
Her insandan tek bir tane olmasının temelinde sahip oldukları DNA’ları yatar. 2001 yılında tamamlanan İnsan Genomu Projesi, tüm insanlardaki DNA’ların % 99.9’unun ortak olduğunu ortaya çıkarttı. Böylece farklılığımızı geriye kalan yalnızca % 0.1’lik bölümün yarattığı anlaşıldı. Son on yıl içinde bu oran % 0.5 olarak düzeltildi. Yine de genomun bütünü göz önüne alındığında bu çok küçük bir orandır. Dışarıdan görülen çeşitliliğin tüm sorumlusu gerçekten bu % 0.5 midir?
Kuramsal olarak bunun yanıtı evettir. İnsan genomu yaklaşık 3.2 milyar DNA kod harflerinden oluşur. Bunun % 0.5’i yaklaşık 16 milyon harf eder. Kod 4 harften oluştuğuna göre olası kombinasyon sayısı 4 üzeri 16 milyondur. Bu da muazzam çeşitliliktir. Sonuç olarak bizimle aynı genoma sahip başka bir kişinin bulunma olasılığı 0’dır.
Bu tek yumurta ikizleri için de geçerlidir. Gebeliğin başlangıcında ikizler genetik açıdan % 100 aynı olmakla birlikte, o andan itibaren genomlar farklılaşmaya başlar ve büyüdükçe farklılaşma da artar (American Journal of Human Genetics, vol 90, p 1)
Tek yumurta ikizlerinde (ve herkeste) bu farklılıkların kaynağı, DNA’nın her kopyalanışında ortaya çıkan küçük değişikliklerdir. Bu süreç, kodun tek bir harfinin değişmesiyle oluşan tek nükleotid polimorfizm (SNP) ile soruçlanır.
DNA’ların yol açtığı farklılığın bir diğer nedeni de epigenetik markörlerdir. Epigenetik markörler genlerin ifade ediliş şeklini düzenler. Tek yumurta ikizlerinde farklılaşma epigenetik markörler aracılığı ile yaşamlarının çok erken bir evresinde başlar (Proceedings of the National Academy of Sciences, vol 102, p 10604). Aslında genetik çeşitliliğin bu kadar büyük olması hepimizin bu değişikliklere hedef olmamızdan kaynaklanır.
Yine de bu gelişmeler her şeyi açıklamaya yetmez. Başka etmenler de bu süreçte önemli rol oynar. Örneğin çevre, ana rahminde etkisi altında kaldığımız fiziksel kuvvetler gibi..
PARMAK İZİ
DNA kadar belirgin bir diğer özellik de parmak izidir. Herkes parmak izlerinin kişiye özel olduğunu bilir. Dolayısıyla parmak izinin şeklinin ve boyutunun genler tarafından belirlenmiş olduğunu da söyleyebiliriz. Ancak gelişmekte olan fetüsün parmak izi, rahim duvarının basıncı, amniyotik sıvının akışkanlığı gibi çok ufak değişikliklerden de etkilenir.
Bu da tek yumurta ikizlerinin parmak izlerinin birbirine benzemekle birlikte, birbirinden ayırt edilebilecek kadar belirgin farklılıklar içerdiği anlamına gelir.
Adli tıbbın en önemli bilgi kaynağı olmasının dışında, kimse parmak izlerinin ne işe yaradığını bilmiyor. Son yapılan bir çalışmaya göre, yaygın görüşün aksine bunlar eldeki cismi daha sıkı kavramaya yaramaz. Çünkü sürtünmeyi arttırmak yerine azaltır (The Journal of Experimental Biology, vol 212, p 2016). Bunların yararına ilişkin diğer iddialardan biri, cilde elastikiyet katarak koruması ve titreşimleri büyüterek dokunma duyusunu güçlendirmesidir.
Parmak izlerinin amacı ne olursa olsun yaşamsal bir önemi olmadığı açıktır. Bu yılın başlarında Amerikalı bilim insanları parmak izlerine sahip olmadan doğan beş aileye mensup birkaç kişideki mutasyonu tespit etti (American Journal of Human Genetics, vol 89, p 302). Bu insanların bu eksikliğe bağlı bir sorunla karşılaşmadıkları, yalnızca sınır kontrollerinde sorun yaşadıkları ortaya çıktı.
