Cevap :
Asya Hun Devleti
Tarih bilgilerimize göre Orta Asya'da kurulan ilk Türk devleti Büyük Hun Devleti'dir . Hunlar'ın bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır . Hunlar Ötüken'i merkez yaptılar , özellikle Çinlilerle mücadele etmişlerdir . Türklerin saldırıları karşısında Çin'liler günümüze kadar kalan ünlü Çin Seddi‘ni yapmışlardır .
Çin Seddi ‘nin 2200 km uzunluğunda olması bize Türk saldırılarının çok fazla olduğunu ve Çinlileri çok rahatsız ettiğini göstermektedir .
Teoman'dan sonra yerine büyük oğlu Mete geçti ( M . Ö . 209 ) . Mete Han güçlü bir ordu kurup , Asya‘daki bütün Türk boylarını Hun yönetimi altında topladı ve Çinlilerle savaştı . Mete Han'ın ölümünden sonra Hunlar bir süre daha Asya'daki güçlerini korudular . Türk beyleri ile evlenen Çin Prensleri beyleri birbirine düşürdüler . Çinliler Türkleri savaş yoluyla yenemeyeceklerini anlamışlardı . Bu nedenle “Böl ve Yönet “ uygulamasıyla Hun Devleti'ni yıkmayı başardılar . Parçalanan Hun Devleti önce Kuzey ve Güney Hunlar olarak M . S . 48 yılında ikiye ayrıldı . Çinliler bundan sonra önce Kuzey HunDevleti'nin daha sonra da Güney Hun Devleti'nin varlığına son verdiler ( M . S . 3 . Yüzyıl )
Asya Hun Devleti Hakkında Diğer Bilgiler
Büyük Hun İmparatorluğu , M . Ö . 220 yılında Türkler tarafından kurulan ilk imparatorluktur . Hunlar günümüzün Moğolistan bölgesinde; Çin'in kuzeybatısında yaşamlarını sürdürmekteydiler . Bilinen ilk imparatorları Tuman ( Teoman ) 'dır . En büyük imparatorları Mete Han ‘dır . Çinliler önüne geçemedikleri Hun Türklerinin saldırıları ardından “Büyük Çin Duvarı” ( Çin Seddi ) 'ni inşa etmek zorunda kalmıştır . ( M . Ö . 214 ) Bu yapı günümüzde halen bir dünya harikası olarak kabul edilmektedir . Ming Hanedanı döneminde de yenilenen büyük duvarın birçok kısmı sağlamlığı ile günümüzde hala ayakta kalmıştır .
Asya Hun Devletinde Veraset Sistemi Nasıldı?
Hun devleti veraset sistemi ile yönetiliyordu . Türklerde devlet hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı . Ve ülke hükümdarın sağlığında oğulları arasında paylaştırılırdı . Her prensin ( TEKİN ) hükümdar olma hakkı vardı .
Bozkırların İmparatorluğu
Bilinen ilk Türk devletlerinden biridir . Kuruluşu hakkında kesin bilgiler yoktur . M . Ö . 220 yılında Teoman tarafından kurulduğu kabul edilir . Teomandan sonra devleti büyük bir imparatorluk haline getiren Mete Han ( Mo-dun ) 'dır . Türk ve Moğol boylarını bir çatı altında toplayan Mete , İpek yoluna egemen olmak için Çin ile savaşmıştır . M . Ö . 200 yıllarında Çin'i yenilgiye uğratarak vergiye bağlamıştır . M . Ö . 187 yılında Çin İmparatorluk ordusunu , ki başında Ka-o-ti bulunmaktadır , Pa-i-Teng sefereinde 10 bin kişilik disiplinli ve düzenli ordusuyla yenilgiye uğratmıştır . Bu çin ordusunun sayısının bazı kaynaklarda 200 bin olduğu yazmaktadır . Mete Han devrinde Sibirya , Çin Denizi , Hazar Denizi arasında kalan tüm topraklara hakim olunmuştur .
Metenin Çin'i topraklarına bağlamayıp , vergi almak suretiyle yönetmesi sebebi , Çin yerleşik hayatı ve siyasi etkisinden uzak durma olarak yorumlanır . Bunun yanında Çin'in kalabalık nüfusu altında Türklük özelliklerini kaybetmek istememiştir .
Metenin ölümünden sonra bir süre daha gücünü koruyan devlet , Çinli prenseslerle evlenme geleneği ile Çinli prenseslerin casusluk faaliyetleri , Türk boyları arasındaki iktidar kavgaları , Çinin İpek yolu üzerinde gittikçe siyasi nüfuzunu arttırması gibi nedenlerle M . Ö . 46 yılında Hunlar Doğu Hunları ve Batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldı . Bu ikiye ayrılışın nedenlerinden birisi de Büyük Hun Devleti'nin başında bulunan Ho-han-ye' nin ekonomik sıkıntıları da neden göstererek Çin hakimiyetine girmek istemesidir ki , bu düşünceyi kardeşi Çiçi , “atalarına saygısızlık” olarak kabul edip esaret altına girmeyi reddetmiştir .
Batı Hunları Çiçi yönetiminde Talas'ın batısına egemen oldular . Akhunların ve Avrupa Hunlarının kurulmasında etkin rol oynadılar . Batı Hunluları'nın başında bulunan Çiçi'nin Çin'e karşı verdiği mücadelede kısa bir süre sonra başarısız olduğu görülmüştür . Zira Çiçi , Çin ile mücadelede eski Türk savaş taktiklerini bırakarak bir şehir kurup burayı kale haline getirerek savunma savaşı yapmayı yeğlemiştir . Bu kendisinin birinci hatasıdır . Yenilgisinde etkili olan diğer hata ise emri altında bulunan askerlere çok sert davranmasıdır .
Doğu Hunları Ho-Han-ye yönetiminde Talas'ın doğusunda M . S 48 yılına kadar hüküm sürdü . Çin'in siyasi hareketleri sonucu , M . S . 48 yılında Güney ve Kuzey Hunları olmak üzere ikiye ayrıldı . Kuzey hunları hakan Pi yönetiminde Moğol ve Sibirya stepleri çevresinde 156 yılına kadar devam etti . Güney Hunları Panhu yönetiminde Uygur havzasında ve Çine yakın bölgelerde 216 yılına kadar devam etti .
Doğu Hunlarının kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmasının sebebi; Panhu yönetimindeki Türkler'in Çin'in siyasi üstünlüğünü kabul etmesine rağmen , yeğeni Pi yönetimindeki kuzey Türklerin'in Çin üstünlüğünü kabul etmeyişidir .
Güney Hunlarının yıkılması sonunda Çin siyasi egemenliği çerçevesinde Çin ülkesine tampon maksatlı birçok küçük Hun devleti kurulmuştur . Bu Hun devletleri Göktürk siyasi üstünlüğüne kadar devam etmiştir .
Asya Hun Devleti Egemenlik Alanı
Orta Asya steplerindeki tüm Türk boyları , Moğol kabileleri , Moğol Tatarları , Tunguzlar , Yüeçiler ( Kuşhanlar ) , Çin Hanedanlığı , İpek Yolu . Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet , Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi ( 18 . 000 . 000 km2 ) .
Çiçi'nin Çin kayıtlarındaki sözleri
Çin elçisinin Çiçi ile ilgili düştüğü bir kayıt şöyledir: ” Boyun eğmeyeceğiz . Zira öteden beri Türkler kuvveti takdir eder , tabi olmayı hakir görürler . Savaşçı süvari hayatımız sayesinde adı yabancıları titreten bir millet olduk . Biz ölsek de , kahramanlığımızın şöhreti kalacak , çocuklarımız ve torunlarımız diğer kavimlerin efendisi olacaktır . ”
