beklememişler çekimli fiilinin kip ve kişi eki nedir?
ÇEKİMLİ FİİL
Bir fiilin kip ve şahıs bildirecek biçimde yapılanmasına çekimli fiil denir. Bu çekimde kip mutlaka vardır; ancak şahıs bazen bulunmayabilir. Çekimli bir eylemi iyi kavramak için "kip ve şahıs" kavramlarını bilmek gerekir.
FİİLLERDE KİP
Bir fiilin zaman ve anlam özelliklerine göre farklı eklerle değişik biçimlere girmesine fiillerde kip denir.
Türkçede fiil kipleri genel olarak iki grupta incelenir:
1. Haber (Bildirme) Kipleri
2. Dilek (Tasarlama) Kipleri
1. HABER (BİLDİRME) KİPLERİ
Bir fiilin çekiminde kesin olarak zaman bildiren fiil kiplerine haber kipleri denir. Bir İşin, oluşun ya da durumun hangi zamanda yapıldığını anlatan fiil kipleridir. Buna göre fiil kiplerini beş grupta inceleyebiliriz:
a) Şimdiki Zaman Kipi:
Eki -(i)yor'dur. İş ile anlatışın aynı anda yapıldığını bildirir. Geçmişten süregelen durumları da anlatır:
· Misafirler için yemek hazırlıyorum.
· Üç yıldır bu işyerinde çalışıyorum.
b) Gelecek Zaman Kipi:
Eki -acak, -ecek'tir. İşin anlatıştan sonra yapılacağını bildirir:
c) Geniş Zaman Kipi:
Eki -r (-ar, -er, -ır, -ir)'dir. İşin herhangi bir zamanda yapılabileceğini anlatır. "Her" anlamını ifade eder. Genel gerçekleri anlatır.
Akşamları bir bardak süt içer.
(her akşam)
(her zaman)
d) Görülen Geçmiş Zaman Kipi:
Eki, -dı, -di (-ti, -ti)'dir. işin anlatıştan önce yapıldığını anlatır. Bu kiple çekimlenen eylemleri anlatıcı ya kendisi yapmıştır ya da eylemin gerçekleşmesine tanık olmuştur:
e) Duyulan Geçmiş Zaman Kipi:
Eki, -mış, -miş (-muş, -müş)'tir. İşin anlatıştan önce yapıldığını başkasından duyma şeklinde anlatır:
· Onlar, üç yıl önce buraya yerleşmiş.
· Dünkü kazada üç kişi yaralanmış.
"-miş" eki, her zaman başkasından duyulma anlamı taşımayabilir:
(Görülen, şahit olunan bir durumu anlatmaktadır.)
Yorgunluktan olacak, uyuyakalmışım.
(Sonradan farkına varılan bir durumu anlatmaktadır.)
2. DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ
Bu kiplerde zaman anlamı yoktur. Bu tür fiil kiplerini dört şekilde inceleyebiliriz :
a) Gereklilik Kipi: Eki, -malı, -meli'dir. Eylemin yapılması gerektiğini anlatan kiptir. Bazen cümleye ihtimal anlamı da katar:
(İhtimal anlamı vardır.)
b) Dilek - Şart Kipi:
Eki, -sa, -se'dir. Bazen koşul, bazen de dilek anlamıyla çekimlenir:
· Çocuk erken uyuşa da çıksak. (Koşul)
· Bugün gelmese yarın gelse. (Dilek)
c) İstek Kipi:
Eki, -a, -e'dir. Cümleye istek anlamı katar:
· Bu yaz Karadeniz'e gidelim.
d) Emir Kipi: Kip eki yoktur. Eylemin yapılmasını buyruk şeklinde bildiren eylem kipidir. Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur.
Gel- gelin(geliniz)
Gelsin gelsinler
alıntı