1. Ekosistemi Oluşturan Cansız Varlıklar
Canlıların çevresini oluşturan hava, su, ışık, toprak gibi faktörler cansız varlıkları oluşturur. Özelliğine göre bir bölgede canlı türlerinin yaşayıp yaşamayacağını belirler.
a. Toprak : Yerkabuğunun en üst katmanına toprak denir. Canlı organizmalar toprağın üzerinde ve içinde yaşayabilirler. Toprak milyonlarca yıllık bir süreç içinde büyük kaya kütlelerinin parçalanmasıyla oluşmuştur. İçerisinde taş, kum, kil, mineral, tuz, su hava, mikro organizmalar ve canlı kalıntıları bulunur. Canlı varlıklar su ve mineral ihtiyacını doğrudan topraktan karşılarlar. Toprağın yapı ve çeşidi, üzerinde yaşayacak bitkilerin türünü etkiler.
Humuslu topraklar en verimli topraklardır. Yapısında bitki yaşamı için önemli olan çeşitli mineralleri bulundurur.
b. Su : Yeryüzünün 3/4’ünü oluşturan 2 atomlu moleküllerdir. Akıcı, kararlı, çözücü ve taşıyıcı özelliklere sahip olup canlı yaşamını doğrudan etkiler. Hücrelerin oralama %75’ini su oluşturur. Su,canlı yaşamında sindirim, solunum, boşaltım, dolaşım, fotosentez, beslenme gibi pek çok yaşamsal olayda etkili olur. Bütün canlılar su kullanmak zorunda olduğu için, yeryüzündeki su miktarı canlıların dağılımını belirler. Havadaki nemi oluşturarak aşırı ısınma ve soğumayı önler.
c. Işık : Güneş enerjisinin yayılmasıyla oluşur. Üzerinde taşıdığı enerji canlıların temel enerji kaynağını oluşturur. Fotosentezle besinlerin üretilmesini sağlar. Yeryüzünün ısınmasında, yağışların oluşmasında, rüzgarların oluşmasında, iklimin belirlenmesinde etkili olur.
Güneş ışığının yeryüzündeki dağılımı farklı olup her bölgede farklı iklim şartlarının oluşmasına neden olur. Böylece canlıların doğadaki dağılımını da bu şekilde etkiler.
d. Sıcaklık : Işık etkisiyle yeryüzünde oluşan ısının ortalama değeridir. Çevredeki ısı miktarına göre sıcaklık artar ve azalabilir. Canlı yaşamı için son derece önemli olup hücrelerdeki enzimatik reaksiyonlar belirli sıcaklıklarda gerçekleşir. Canlıların yeryüzündeki dağılışını, çoğalmasını ve ömrünü belirler.
e. İklim : Uzun zaman sürecinde, bir bölgeyi etkileyen atmosfer şartlarına iklim denir.
İklim şartlarını ışıklanma, sıcaklık, nem, yağışlar, rüzgarlanma gibi faktörler oluşturur.
Bir bölgenin iklimini ekvatora uzaklığı, denizden yüksekliği ve denizlere olan uzaklığı doğrudan etkiler.
İklim şartları canlıların yaşam ve yayılışında temel etkendir. Şartlarına uyum sağlayan canlılar uygun bölgelerde hayatlarını sürdürürler. İklim şartları uygun olan topraklarda bol miktarda bitki ve yoğun olarak hayvan çeşitleri bulunur.
f. Hava : Atmosferi oluşturan gaz karışımına hava denir. Havanın yapısında oksijen, karbondioksit, azot, soygazlar, tozlar, mikroorganizmalar ve su buharı bulunur. Solunumda kullanılan oksijen ve fotosentezde kullanılan karbondioksit havadan alınır. Havanın gaz içeriğinin değişmesi havanın kirlenmesine neden olur.
