sözcükte yapı örnek verin acil

2)Hal Ekleri:- i,-e,-den,-de ekleridir.
Örnekler: Kitabı ver (belirtme hali)
Yola bak (Yönelme hali)
Evden geliyorum (Çıkma hali)
Sende kaldı (Bulunma hali)
Sıradan insanlarla işim olmaz.(Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
Bunlar gözde çocuklardır.(Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
Sudan sebeplerle yanıma gelme (Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)

3)İyelik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder.
Örnek: Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz.

4) İlgi ekleri (Tamlama Ekleri): “ın, in, un, ün” biçimindedir.Belirtili isim tamlaması kurar.
Örnek: kapı-n-ın kol-u , müdür-ün oda-sı

5)Eşitlik Eki: “-ca,-ce” biçimindedir.
Örnek: Sence bu doğru mu?
Çocukça davranma

6)Ek eylem Ekleri: İsim soylu sözcükler yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir.
Örnek: iyi-y-im, iyi-sin, iyi-dir, iyi-y-iz, iyi-siniz, iyi-dirler

B)FİİL ÇEKİM EKLERİ

1)Zaman ekleri (Bildirme Kipleri): Fiillerde hareketin yapıldığı zamanı bildirir.
Örnek: gel-miş (Duyulan geçmiş zaman)
oku-du (görülen geçmiş zaman)
gid-i-yor (şimdiki zaman)
yat-acak (Gelecek geçmiş zaman)
Şimdi gelir (Geniş geçmiş zaman)

2)Dilek kipleri: Fiillerde dilek, şart, istek, gereklilik… gibi anlamları karşılayabilmek için getirilen kip ekleridir.
Örnek: Gider-se-m gelmem (Dilek-şart kipi)
Biraz daha oturayım (istek kipi)
Ders çalışalım (istek eki)
Artık git-meli-y-im (Gereklilik kipi)
Bunları da oku-sun (Emir eki)
Dışarı çıkın (Emir eki)

3)Şahıs Ekleri: Fiildeki eylemi gerçekleştiren şahsı belirtmek için getirilen eklerdir. Fiillerde kip eklerinden sonra gelirler.
Örnek: Geliyor-um, çalışmalı-sın, yaptı- okusak-k , üzülür-üz koşacak-sınız yürüdü-ler

YAPIM EKLERİ:

İsim ya da fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir. Her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük ya da gövde denir.Eğer sözcük yapım eki almışsa basit yapılıdır sözcük çekim eki olsa da basittir

1)İsimden İsim Yapım Ekleri: İsim kök veya gövdelerine eklenerek, yeni bir isim gövdesi oluşturan eklerdir.
Lık: kömür-lük, göz-lük , kulak-lık …
lı: Şehir-li , para-lı , ağaç-lı , baş-lı …
sız: su-suz, para-sız, ev-siz,
cü: göz-cü, sanat-çı, yol-cu, simit-çi,
ce: Türk-çe İngiliz-ce
daş:Çağ-daş, arka-daş, yol-daş
üncü: üç-üncü beş-inci
msı: acı-msı ekşi-msi
cil: et-cil ben-cil insan-cıl
şın: sarı-şın
sal: kum-sal kadın-sal
ıt: yaş-ıt
cağız: kız-cağız çocuk-cağız
cık: az-ı-cık küçük-cük
tı: horul-tı cıvıl-tı

2)İsimden Fiil Yapan Ekler: İsim köklerine veya gövdelerine gelerek onlardan fiil türetir.
la: su-la, taş-la, uğur-la
al: çok-al, az-al, dar-al
l: doğru-l, sivri-l
a: kan-a, yaş-a, tür-e, boş-a
ar: yaş-ar, mor-ar, sarı-ar
da: fısıl-da, horul-da, gürül-de
at: yön-et, göz-et
ık: geç-ik, bir-ik
ımsa: az-ımsa, benim-se,küçü(k)-mse
kır: fış-kır, hay-kır
lan: ev-len, rahat-la
laş: şaka-laş, der-leş, çocuk-laş
sa: su-sa, garip-se önem-se

3)Fiilden İsim Yapan Ekler: Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim yapan eklere denir.
ca: düşün-ce, eğlen-ce
ocak-ecek: giyecek, yok-ocak, aç-ocak
ak: yat-ak, kaç-ak, dur-ak,
ga: böl-ge, bil-ge, süpür-ge,
gan: çalış-kan, unut-kan, kay-gan
gı: sev-gi, çal-gı, as-kı
gıç: bil-giç, dal-gıç, başlan-gıç
gın: yor-gun, bil-gin, bez-gin, bit-gin
ı,-i: yaz-ı, öl-ü, yap-ı, çat-ı, kok-u, doğ-u
ıcı-ici: yap-ıcı, gör-ücü, al-ıcı, sat-ıcı,
ık-ik: kes-ik, aç-ık, göç-ük,
ım-im: say-ım, seç-im, öl-üm, ölç-üm
ın-in: yığ-ın, ak-ın, tüt-ün, ek-in,
nç: gül-ünç, sev-inç
ıntı: es-inti, çık-ıntı, dök-üntü,
ır-er: gel-ir, gid-er, ok-ur,
ış: otur-uş, yürü-y-üş,
ıt: geç-it, yak-ıt, ölç-üt,
ma: gülmeyi severim , konuşmayı bil.
mak: gelmek, gitmek
tı: belir-ti, kızar-tı,

Fiilden Fiil Yapan Ekler: Fiil soylu kelimelerden yeniden fiil yapan eklere denir.
dır: gül-dür, yap-tır, koş-tur,
ala: kov-ala, silk-ele,
er: gider, çık-ar,
imsa: gül-ümse, an-ımsa,
ın: gez-in, gör-ün, sev-in, taşı-n,
r: kaç-ır, bat-ır, iç-ir,
ş: gör-üş, uç-uş, gül-üş,
t: uza-t, sap-ıt, korku-t, üşü-t,
ı: sev-il, kır-ıl, sat-ıl

Selcansahin33 Selcansahin33 · Answer 2 · 2013-01-07T21:42:40+02:00

KÖK: Bir sözcüğün aldığı bütün ekler atıldıktan sonra geride kalan anlamlı en küçük parçasına kök denir. Kök parçalandığında anlam bozulur. “yırt-ıcı-lar-ın”sözcüğünün aldığı ek atılınca geride “yırt”kökü kalır. Sözcük kökleri 4’e ayrılır: 1)İsim Kökleri:Ad ve ad soylu olan köklerdir. Bunlar –mek,-mak ekleriyle okunamaz. Göz, kitap, sarı, baş, çiçek, kalem... 2)Eylem Kökleri: Eylem olan köklerdir. Bunlar –mek,-mak ekleriyle anlamlı bir biçimde okunabilir. Yat-,yürü-,oku-,bil-... 3)Sesteş Kökler: Yazılışları aynı ancak anlamları farklı olan; hem ad hem de fiil olarak kullanılan ve aralarında hiçbir anlam ilişkisi bulunmayan köklerdir. Gül(gülmek) diz(dizmek) Gül(çiçek) diz(bacağın bir bölümü) sol(solmak) düş(düşmek) Sol(yön) düş(rüya) 4)Ortak Kökler: Aralarında anlam yakınlığı olan ve hem ad hem eylem olarak kullanabildiğimiz sözcüklerin köküdür. Kuru(ıslak olmayan) kuru(kurumak) Boya(boyamaya yarayan madde) boya(boyama işi) GÖVDE: Sözcük köklerine yapım ekleri getirilerek türetilen yeni sözcüklere gövde denir. Yüksek(kök)>yükseklik(gövde) Sev>sevgi EK: Sözcüklerin sonuna ulanarak yeni sözcükler türeten veya sözcüklerin cümle içinde görev almasını sağlayan ses birlikleridir.(köklere eklenen parçalardır.) A)YAPIM EKLERİ Eklendiği sözcüğün anlamını ya da türünü değiştirerek yeni sözcükler oluşturan eklerdir. a)İsimden isim yapan ekler: —lık: yaz-lık, gençlik, tuz-luk, güzel-lik... —sız: yol-suz, iş-siz, ses-siz, para-sız... -ce:Türk-çe,kolay-ca,kadın-ca,ben-ce... -ci:demir-ci,şaka-cı,Türk-çü... -lı:akıl-lı,kir-li,tuz-lu... -deş:öz-deş,çağ-daş,vatan-daş... -cil:ev-cil,ben-cil... b)Eylemden ad yapan ekler: -ge:dalga,süpürge... -gen:çekingen,atılgan,ısırgan... -geç:süzgeç,utangaç... -gi:silgi,bilgi,svgi,görgü... -gin:yaygın,keskin,bitkin... -giç:bilgiç,dalgıç... -im:ekim,geçim,içim... -ucu:tutucu,yapıcı -it:geçit,umut,kesit... c)Addan eylem yapan ekler: -el-:düzel-,daral-,incel-... -ar-:sarar-,morar-... -len-:evlen-,söslen-,sulan-... -leş-:iyileş-,beyazlaş-... -imse-:benimse-,küçümse-... -a-:yaşa- ç)Eylemden eylem yapan ekler: -il-:veril-,dikil-.. -in-:görün-,giyin-,sevin-... -uş-:buluş-,tartış-,bakış-... -it-:yürüt-,taşıt-... -ir-:geçir-,yatır-,pişir-... -dir-:yaptır-,bindir-... NOT: Eylemsi ekleri eylemden ad türetme ekleri olarak kabul edilirler. B)ÇEKİM EKLERİ Eklendikleri sözcüklerin anlamını ve türünü değiştirmeyen; ancak cümle içindeki görevlerini belirleyen eklerdir. a)Ad Çekim Ekleri a1)Ad durum ekleri: -i Hali(belirtme durum e.):Bu ek yapılan işten etkilenen varlığı belirtir. Bu eki alan sözcük cümlede nesne olur. Kuşlar-ı gördüm. Şiir-i ezberlemiş. -e Hali(yönelme durum e.):Yapılan işin neye, kime, nereye yöneldiğini belirtir. Bu eki alan sözcük cümlede dolaylı tümleç olur. Okul-a gittim. -de Hali(bulunma, kalma durumu e.)Yapılan işin nerede gerçekleştiğini belirtir. Bu eki alan genellikle dolaylı tümleç olur. Okullar eylülde açılıyor. -den Hali(ayrılma, çıkma durum e.)Yapılan işin nereden başladığını belirtir. Bu eki alan genellikle dolaylı tümleçtir. Okuldan geldi. a2)İyelik ekleri(sahiplik ekleri):Adın belirttiği varlığın kime ait olduğunu bildirir. -m,-n,-i(-si),-miz,-niz,-leri a3)Çoğul ekleri: Aynı türden olan varlıkların birden çoğunu anlatan eklerdir. Çiçek-ler, odun-lar... A4)Tamlama ekleri: Ad tamlamalarını oluşturan eklerdir. Tamlayana gelen “–in(-nin)”;tamlanana gelen ”-i(-si)”ekleridir. Ali-n-in notlar-ı annem-in baba-sı Zamirlerle yapılan ad tamlamalarında ekler değişebilir. Ben-im ev-im sen-in ev-in b)Eylem çekim ekleri B1)Olumsuzluk eki( -me,-ma):kip eklerinden önce gelerek eyleme olumsuzluk anlamı katar. Bu ekler ünlü daralmasına uğrayarak “-mı,-mi,-mu,-mü”olur. Geldi>gelmedi Geliyor>gelmiyor B2)Kip ekleri: Yapılan işin zamanını bildiren(-di,-miş,-yor,-ecek,-re)ve dilek bildiren(-se,-meli,-e)ekleridir.