Birisi bana ek fiili anlatabilirmi ayrıntılı...!
Ek-fiil veya ek-eylemler, Türkçede isim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerden bileşik zamanlı fiil yapan çekim ekleridir. Ek-fiiler -idi, -imiş, -ise ve -dir'dir ancak sözcüklere bitişik olarak yazıldıklarında ses uyumlarına uyarak değişiklik gösterebilirler. İsim soylu kelimelerden yüklem yaparken, ek-fiil ardından -im, -sin, -iz, -siniz ve -ler şahıs eklerinden biri gelebilir.[1]
Ek fiiller Türkçede iki görevde kullanılırlar:
İsim soylu sözcükleri yüklem yapmak (bkz. koşaç) Basit zamanlı fiillere eklenerek birleşik zamanlı fiil yapmak (-dir hariç).EK FİİL (EK EYLEM)
İsim soylu sözcüklere eklenerek onları cümle içinde yüklemyapan; basit zamanlı fiillere gelerek de onları birleşik zamanlı olmasını sağlayan “-i (mek)” fiiline denir.
a- Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı (-i di)
Bahsedilen duruma tanık olma anlamı vardır.
Dün çok hastaydım Eskiden burası bir parktı.
Az önce sizi arayan kimdi. O en sevdiğim kitaptı.
O gün onlar sınavdaydılar. Siz hafta sonu piknikteydiniz.
b- Ek Filin Duyulan Geçmiş Zamanı (-i miş)
Bahsedilen duyma, öğrenme, sonradan fark etme anlamı vardır.
Dediklerine göre iyi bir futbolcuymuşsun.
O gün biz çok yorgunmuşuz.
Eskidende çok güzelmişsiniz.
Burada Ayşe Hanım diye biri varmış.
Bir varmış, bir yokmuş, Allah’ın kulu çokmuş.
c- Ek Fiilin Geniş Zamanı (-dir)
Bahsedilen durumun her zaman gerçekleştiği anlamı vardır.
Çoğunlukla “dir” geniş zaman eki 3.tekil şahıs dışında kullanılmaz, isim soylu kelimenin yüklem olmasındankullanıldığını anlarız.
Ben öğrenciyim. Biz öğrenciyiz.
Sen öğrencisin. Siz öğrencisiniz.
O öğrencidir. Onlar öğrenciler.
Dikkat ederseniz “dir” ek fiilini sadece 3. tekil şahısta görüyoruz. Gerek 3. tekil şahısta da kullanılmayabilir.Yüklemi isim olan cümlelerde ek fiil mutlaka vardır; ama düşmüştür.
Bu çocuğun sesi güzel. (güzeldir)
O bugün çok mutlu. (mutludur)
4- Ek Fiilin Şartı (-se, -sa)
Ek fiilin şartı, isim ve isim soylu kelimelere eklendiğinde onları yüklem yapmaz; sadece cümleye şart anlamı katar.
Hastaysanız doktora gidiniz. (doktora gitmenin şartı hasta olması.)
Baban zenginse bize de yardım eder.
Hüzünlüyse mutlaka şiir okumuştur.
İyi bir adamsan sözlerine dikkat etmelisin.
Hava güzelse yürüyüşe çıkalım.