Cevap :

Bjkkuklen1903

Orhun Yazıtları, Göktürk İmparatorluğu'nun ünlü hükümdarı Bilge Kağan devrinden kalma altı adet yazılı dikilitaştır. Moğolistan'ın kuzeyinde, Baykal gölününü güneyinde, Orhun ırmağı vadisindeki Koşo Saydam gölü yakınlarındadır. Bu yazıtlardan Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtları, Koçho Tsaydam bölgesindeki Orhun Irmağı civarında; Bilge Tonyukuk yazıtları ise, Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarından yaklaşık 360 km uzakta, Tola Irmağı'nın yukarı yatağındaki Bayn Tsokto (Bayn Çokto) bölgesindedir. 

Bilge Tonyukuk yazıtlarının, (Orhun Irmağı civarında olmamasına rağmen), Orhun yazıtlarıyla birlikte düşünülmesi, anılması Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtları ile aynı döneme ait olması ve aynı konuları içermesindendir. Yazıtlar Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı, töresi hakkında önemli bilgiler vermektedirler.
Türk ve Türkçe adı, ilk kez Doğu Göktürkler dönemine ait bu yazıtlarda geçmektedir. Yazıtların üçü çok önemlidir. İki taştan oluşan Tonyukuk 716, Köl Tigin (Kültigin) 732, Bilge Kağan 735 yılında dikilmiştir. Köl Tigin yazıtı, Bilge Kağan'ın ağzından yazılmıştır. Kültigin, Bilge Kağan'ın kardeşi, buyrukçu ihtiyar Tonyukuk ise veziridir. Anıtların olduğu yerde yalnızca dikilitaşlar değil, yüzlerce heykel, balbal, şehir harabeleri, taş yollar, su kanalları, koç ve kaplumbağa heykelleri, sunak taşları bulunmuştur. 

Orhun Abideleri'ni ilk kez 1889 yılında Rus tarihçi Yardintsev bulmuştur. 1890'da bir Fin heyeti, 1891'de de bir Rus heyeti burada incelemelerde bulunmuştur. Bu heyetler yazıları çözememişlerdir. Fakat 1893 yılında Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen, 38 harfli alfabeyi çözerek yazıtları okumayı başarmıştır. Alfabenin dördü sesli, dördü sessiz harften oluşur. Yazıda harfler birbirine birleştirilmez, kelimeler de birbirlerinden iki nokta üstüste konularak ayrılır. Sağdan sola ve yukarıdan aşağıya yazılır. Orhun abidelerinde yazılar yukarıdan aşağıya yazılmış ve sağdan sola doğru istiflenmiştir

Orhun Abideleri kitabının özeti ikinci Göktürk devletinin kağanları olan Kültigin, Bilge Kağan ve Vezir Tonyukuk adına dikilen anıtların açıklamaları hakkındadır.

Orhun Abideleri; Orhun Yazıtları yada Göktürk Yazıtları adlarıyla da bilinmektedir. Orhun Abideleri Türk milletinden bahseden en eski Türkçe metin olma özelliğini taşımaktadır.

Orhun Abideleri ile ilgili olarak çeşitli yazarlar tarafından yazılmış birçok kitap bulunmaktadır. Ülkemizde bu konuda en popüler kitaplardan bir tanesi olan merhum Profesör Muharrem Ergin'in yazmış olduğu Orhun Abideleri adlı kitaptır. Bu kitabın arkasında bir sözlük de yer alır.

Orhun abidelerinden Kültigin anıtını ağabeyi Bilge Kağan, Bilge Kağan anıtını oğlu, Vezir Tonyukuk a ait anıtı ise bizzat kendisi yaptırmıştır. Yazıt gelecek nesillere faydalı öğütler vermektedir. Anıtlar birbirinin benzeri niteliğindedir. Türklerin Çin, Kırgızlar, Oğuzlar Türgişler ile yaptığı savaşlar anlatılmıştır.

Prof. Muharrem Ergin Orhun Abideleri kitabı önsözünde Orhun yazıtları için;  “Türk edebiyatının ilk şaheseri.., Yalın ve keskin üslubun şaşırtıcı numunesi.., Türk milliyetçiliğinin temel kitabı..” demiştir.

Orhun Abideleri Türk tarihine ve edebiyatına ilgi duyan herkesin okuması gereken bir eser. Anlatımın yalın ve anlaşılabilir olması bu kitabı neden tercih etmeliyiz sorusunun cevabını veriyor.  

Ayrıca “Orhun yazıtları nedir” sorusunun cevabı için aşağıdaki linki inceleyebilirsiniz.  

https://eodev.com/gorev/9938221  

“Orhun kitabelerinin türkçesi” sorusunun cevabı için aşağıdaki linke bakılabilir.  

https://eodev.com/gorev/15983631

#team90

Diğer sorular