Cevap :
8. Sınıf KonularıTürkçe Konu Anlatımları
Fiillerde Çatı | 8. Sınıf
26677
KONU BAŞLIKLARI
» Fiillerde Çatı (8. Sınıf)
Özne-Yüklem İlişkisine Göre Fiiller
Etken Fiil
Edilgen Fiil
Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Fiiller
Geçişli Fiil
Geçişsiz Fiil
Fiillerde Çatı, Fiil Çatısı
Fiil çatısı, en genel ifadeyle yüklemin özne ve nesne ile olan ilişkisidir.
“Fiil çatısı” sözü ilk duyulduğunda “Neden çatı denmiş ki?” gibi bir soru gelebilir akıllara. Bir evin çatısını düşünelim (Genelde üçgen şeklinde çizilir) çatının alt kısmına yüklemi koyarsak üstteki iki kenara da özne ve nesneyi koyduğumuzda fiil çatısını oluşturmuş oluruz. Fiillerde çatı veya fiil çatısı dendiğinde aklımıza yüklem-özne-nesne ilişkisi gelmelidir.
Fiillerin özne ve nesneye bağlı olarak kazandığı anlama ve girdiği biçime çatı denir. Konumuzun isminden de anlaşılacağı üzere çatı, sadece fiil cümlelerinde aranan bir özelliktir. İsim cümlelerinde çatı aranmaz.
Fiil çatısı, öznelerine ve nesnelerine göre olmak üzere iki yönden incelenir.
1. Öznelerine Göre Fiil Çatıları (Özne-Yüklem İlişkisi)
Özne – yüklem ilişkisinde, öznenin, eylemin bildirdiği işi nasıl yaptığı önemlidir.
Özne-yüklem ilişkisine göre fiiller dörde ayrılır:
Etken Fiil
Edilgen Fiil
Dönüşlü Fiil
İşteş Fiil
Ancak 8. sınıf öğrencilerinin öznesine göre fiillerden sadece “Etken Fiil” ve “Edilgen Fiil” konularını bilmeleri yeterlidir.
1.1. Etken Fiil
İşi yapan gerçek bir öznenin bulunduğu fiillere etken fiil denir.
Örnek
» Babam her gün kitap okuyor.
cümlesinde “okuma” eylemini yapan bir özne (babam) vardır. İşi yapan gerçek bir özne olduğu için bu cümlenin yüklemi etkendir.
» Bu kitabı dün aldım.
cümlesinde “alma” eylemini gerçekleştiren bir özne vardır. Ama bu cümlede bir sözcük olarak verilmemiştir. Özne bir sözcük olarak verilmese de, cümlenin öznesi gizli olsa da cümlede işi yapan belli olduğu için bu cümlenin yüklemi çatısına göre etkendir.
» Bahar gelince ağaçlar güzelleşti.
cümlesinde olduğu gibi sadece canlı varlıklar değil, insan dışındaki varlıklar da özne görevini üstlenebilir. Yukarıdaki cümlede “güzelleşen” ağaçlardır. Cümlede özne olduğuna göre, bu cümlenin eylemi çatısına göre etkendir.