Açıklama:
Sıradağ, birçok dağın birleşmesiyle oluşan dağ topluluğudur.
Bir sıradağı diğerinden ırmaklar ve ona benzer yeryüzü şekilleri ayırır. Aynı sıradağ içinde bulunan bazı dağlar diğerlerinden farklı jeolojik özelliklere sahip olabilir. Volkanlar, dağlar veya kıvrım dağlarını yükseltileri farklı kaya çeşitlerinden oluşabilmektedir.
Dünya'nın en uzun sıradağı And Dağlarıdır.
Bu, Türkiye'deki aktif ve sönmüş yanardağların listesidir.
Türkiye’de volkanik alanların oluşumu, III. Jeolojik Zaman olan Tersiyer’de yani günümüzden yaklaşık 20 milyon yıl önce başlamıştır. Bu dönemde yerkabuğundaki kırıklardan çıkan lavlar Anadolu’da farklı yer şekilleri oluşturmuştur. Tersiyer başlarından tarihi çağlara kadar belirli aralıklarla devam eden volkanizma sonucu milyonlarca metreküp volkanik malzeme yüzeye yayılmış ve başta Doğu Anadolu’da olmak üzere yer yer 1000 metreden daha kalın volkanik bir kabuk eklenmiştir. Doğu Anadolu’nun yüksek olmasının bir nedeni de kalın volkanik örtünün varlığıdır. Bu dönemde oluşan volkanik dağlar o kadar yüksektir ki, bunlar Türkiye'nin en yüksek dağlarını oluşturmaktadır. Tarihi zamanlara ulaşan volkanik etkinlikler ise Erciyes ve Nemrut volkanında gerçekleşmiştir. Ancak günümüzde Türkiye’de aktif volkan bulunmamaktadır. Bilim adamları, yanardağları 'tamamen sönmüş' kabul etmenin son derece yanlış olduğu, Türkiye için az da olsa halen risk bulunduğu fikrindedir. Bazı yanardağlarda (Erciyes, Hasan dağı, Büyük ve Küçük Ağrı dağları, Tendürek, Nemrut, Süphan dağları vb.) halen gaz ve buhar çıkışları gözlenmektedir.
Hasandağı
İsim Yükseklik Yer Son aktivite
metre feet Koordinatlar
Acıgöl-Nevşehir 1689 5541 38.57°K 34.52°D Holosen
Ağrı Dağı 5137 16,854 39.70°K 44.28°D 1840
Akyarlar[1] 172 564 36.98°K 27.31°D Bilinmiyor
Erciyes Dağı 3916 12,848 38.52°K 35.38°D MÖ 253
Girekol[2] 2323 7621 39.17°K 43.33°D Holosen
Göllü Dağ 2143 7031 38.25°K 34.57°D Holosen
Hasan Dağı 3253 10,672 38.13°K 34.17°D MÖ 620 79 gün önce
Karaca Dağ 1957 6421 37.67°K 39.83°D -
Karadağ 2271 7450 37.25°K 33.08°D -
Karapınar Düzlüğü 1302 4272 37.67°K 33.65°D Bilinmiyor
Erzurum-Kars Platosu 3000 9842 40.75°K 42.90°D Bilinmiyor
Kula Tepeleri 750 2461 38.58°K 28.52°D Holosen
Nemrut Dağı (Bitlis) 2948 9672 38.65°K 42.23°D 1692
Süphan Dağı 4158 13,642 38.92°K 42.82°D Holosen
Tendürek Dağı 3584 11,758 39.33°K 43.83°D 1855
İç Anadolu Bölgesi Volkanları Düzenle
Erciyes Dağı
Ülkemizde genç volkanik alanların çok yaygın ve çeşitli volkanik şekiller yönünden zengin olan bölgemiz İç Anadolu’nun güney ve güneydoğusudur. 60 milyon yıl önce 3. Jeolojik Zaman’da Toros dağlarının yükselmesi sırasında bu alanda yanardağlar faaliyete geçmiştir. Bu alanda Erciyes (3917 m.), Melendiz (1898 m.), Hasandağı (3268 m) yer alır. Bunlardan Erciyes’in yüksek kısımları her mevsim karla kaplıdır ve kuzeyinde bir kilometre uzunluğunda dağ buzulu vardır Erciyes, Hasandağı ve ikisinin arasında kalan Göllüdağ’ın, bölgeye püskürttüğü lavlar ve volkanik küller, o dönemde bölgede yer alan göllerde birikerek yumuşak bir taş olan tüf’leri oluşturmuştur. Tüf tabakasının üzeri yer yer sert bazalttan oluşan ince bir lav tabakasıyla örtülmüştür. Zamanla bazalt çatlayıp parçalara ayrılmış ve yağmurlar çatlaklardan sızıp yumuşak tüfü aşındırmaya başlamıştır. Yumuşak bir taş olan tüflerin milyonlarca yıl boyunca yağmur ve rüzgâr tarafından aşındırılmasıyla sert bazalt kayasından şapkaları bulunan koniler oluşmuştur. Bu değişik ve ilginç biçimli kayalara halk arasında "Peri bacası” denilmektedir. Günümüzde Türkiye’nin en turistik yerlerinden bir olan bu bölge Kapadokya (Pers dilinde “Güzel Atlar Ülkesi” anlamına gelir) olarak bilinmektedir. Volkanik gazların oluşturduğu patlama sırasında yerde büyük bir çukurluk oluşur ve havaya fırlayan maddeler patlama kuyusunun çevresinde alçak bir halka oluşturursa bu şekle “Maar” denilir. İç Anadolu’da Karapınar yakınlarındaki Acıgöl ve Meke tuzlası tipik maar oluşumlarıdır. Acıgöl yaklaşık 1,5 km çapa sahiptir ve içinde bir göl barındırır. Meke Tuzlası’da bulunan gölde, maar oluşumundan sonra gelişmiş küçük bir volkan konisi yer alır.
Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Volkanları Düzenle
Ülkemizdeki genç volkanların bir bölümü Antakya-Maraş çevresinde (Ceyhan-Hassa) yer alır. Üç tepe volkan konisinden çıkan akıcı lavlar ovanın eğimine doğru akarak süngerimsi, üzerinde yürünmesi çok güç bir örtü oluşturmuştur. Halk arasında bu lav akıntılarına “leçe” denilmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise; Diyarbakır’ın kuzeyinde yer alan Karacadağ çok akıcı lavların üst üste yığılması oluşmuş basık görünümlü bir volkandır.[3]