-Selam-
Bakış açısı ve anlatıcı; romanı ve hikâyeyi teşkil eden temel unsurlardan olup eserin teşekkülünde büyük bir öneme sahiptir. Yazar romanı veya hikâyeyi kurgularken önce bakış açısını ve anlatıcıyı belirlemek durumundadır. Çünkü eserde anlatılan olayın ya da olayların kim tarafından, kime, ne sûretle anlatılacağı eserin esâsını teşkil etmektedir. Romanın ve hikâyenin genel yapısını şekillendiren diğer unsurların varlığı, söz konusu bu iki husûsa bağlı olarak değer kazanır. Bakış açısı ve anlatıcı, edebî eserde kurgulanan dünya ile gerçek dünya arasında âdeta köprü vazîfesi üstlenir. Bu köprüyü sağlam olarak inşa edebilmek de yazarın tercihine kalmıştır.
a. Farklı Hikâyelerde Anlatıcının Değişmesi
Mustafa Kutlu'nun Uzun Hikâye, Mavi Kuş ve Tufandan Önce adlı eserlerinin dışındaki bütün hikâye kitaplarında anlatıcı kişi değişiklik göstermektedir. Birbirinden farklı fakat birbirleriyle alâkalı hikâyelerden oluşan Yokuşa Akan Sular'dan, Hüzün Ve Tesadüf'e kadarki ilk altı kitapta yazar, anlatılan hikâyenin mâhiyetine göre anlatıcıyı belirlemiştir. Bu eserlerde anlatıcının önemli ölçüde çeşitlilik arz ettiği görülür.
Bu eserler arasından Bu Böyledir'i oluşturan hikâyelerdeki anlatıcı değişikliği, belki de en aşikâr olanıdır. Eserde ilk yedi hikâye birinci tekil şahsın anlatımı ile her bir hikâyenin başkahramanı tarafından anlatılmaktadır. En son hikâyede ise anlatıcı birden değişir ve üçüncü tekil şahsın anlatımı görülür. Çünkü yazar bu son kısma kadar anlatılanlarla artık bir netîceye varmak, olaylar zincirini bir nihâyete kavuşturmak ihtiyacı hisseder. Bunu da elbette kahramanların hepsini kapsayan, onlara dışarıdan, tenkid nazarıyla bakabilen bir kişi vasıtasıyla yapacaktır. Yazar bu kişi ile bakış açısını birleştirir. Böylece vermek istediği mesajı okuyucusuna tam anlamıyla ulatırmış olur.
Kutlu'nun Uzun Hikâye'den sonraki hikâyelerinde ise anlatıcı kişi daha ziyâde istikrâra kavuşur. Bu eserlerin bazılarını bütün olarak tek bir hikâye oluşturması da bunun gerçekleşmesinde önemli bir etkendir. Ancak Menekşeli Mektup'ta bu husûsun değiştiği görülür. Çünkü üç hikâyeden oluşan bu eserdeki iki hikâyenin birinci tekil şahıs tarafından, bir hikâyenin ise üçüncü tekil şahıs tarafından anlatıldığı görülür.
b. Aynı Hikâyede Anlatıcının Değişmesi
Kutlu'nun bazı hikâyelerindeki anlatıcının aynı hikâye içinde değişiklik gösterdiğine şâhid oluruz. Bu değişikliğin aynı metin içinde eserin konu ve olay bütünlüğünü bozmadan sağlanması oldukça zor bir durumdur. Fakat Mustafa Kutlu son derece güçlü hikâyeciliği sâyesinde bunu başarıyla sağlayabilen bir yazarımızdır. Yoksulluk İçimizde adlı eserdeki Tenhâlık Basınca hikâyesinde, Ya Tahammül Ya Sefer'deki Kuşlar da Kaderle Uçar adlı hikâyede ve Beyhude Ömrüm'ün tamamında anlatıcı değişikliğine şahit oluruz.
Tamamı tek bir hikâyeden oluşan Beyhude Ömrüm'de başkişi Gülpaşa Çavuş'un oğlu Yâdigâr ile ilgili hâdiseler anlatılırken anlatıcı birinci tekil şahıstır. Yâdigâr kendi yaşadıklarını yine kendisi anlatır: "Şimdi ben bu ıslak kayanın etrafını kazmaya başlayayım. Köylünün söyleyeceği ilk söz define olacaktı. Ne olacak diyeceklerdi; armut dibine düşer. Ne derlerse desinler. Kasabaya ineyim Berber Hacı'ya danışayım. Bakalım kanuna karşı bir suçumuz olur mu? O bilir, bana gereken akılları verir."13
Fakat Yadigâr'ın dışında gerçekleşen hâdiselerin anlatıcısı üçüncü tekil şahıstır. Bu anlatıcı olayların içinde yer almayan Yâdigâr'a da diğer kişilere ve olaylara da dışarıdan bakan kurgulanmış bir kişidir.
Netice olarak; Mustafa Kutlu'nun söz konusu ettiğimiz on bir eserini anlatıcının niteliği bakımından ana hatlarıyla şöyle sınıflandırabiliriz: Yokuşa Akan Sular'dan, Hüzün ve Tesadüf'e kadar olan ilk altı eser, muhtevâ bakımından olduğu gibi anlatım açısından da girift bir özelliğe sahiptir. Bu hikâyeler içinde ve hikâyelerin arasında anlatıcının sıklıkla değiştiği görülür. Bu eserlerin büyük bir kısmında anlatıcı kurgulanmış bir kişidir. Eserlerde anlatıcının -hangi anlatıcı olursa olsun- genel itibâriyle objektif tavırlar sergilemediği fark edilir.
İyi Dersler.En iyi seçerseniz sevinirim...
#Yıldızz#
