Cevap :
Cevap:
Kayaçların dış kuvvetlerin etkisi ile ayrışması sonucunda oluşan içerisinde canlı, mineral ve organik maddeler bulunduran örtüye toprak denir. Kayaçların dış kuvvetlerce çözülmesi iki şekilde gerçekleşir.
1.Fiziksel (Mekanik Çözülme): Kayaçların fiziksel olarak yapısal özelliklerinin değişmeden görüntülerinin değişmesi şeklinde gerçekleşen çözülmedir. Fiziksel çözülme; KARASAL alanlarda sıcaklık farkının fazla olduğu yerlerde görülür. Dünyada çöller fiziksel çözülmenin en şiddetli yaşandığı yerlerdir. Türkiye’de ise İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde fiziksel çözülmeler şiddetlidir. Çöllerdeki kum taneleri fiziksel çözülme sonucunda oluşmuşlardır. Toprağın oluşması için fiziksel çözülme yeterli değildir.
2.Kimyasal Çözülme: Kayaçların minerallerine ayrışması ve yapısında değişiklik meydana gelmesidir. Özellikle yağışlı ve nemli bölgelerde kimyasal çözülme daha hızlı gerçekleşir. Kimyasal çözülmenin olduğu yerlerde toprak oluşumu daha hızlıdır. Dünyada Ekvator ve çevresinde, Muson Asyasında ve Endonezya adaları gibi yağışlı alanlarda kimyasal çözülme fazladır. Kimyasal çözülmenin görüldüğü yerlerde toprak oluşumu daha hızlı gerçekleşir.
3.Organik (Biyolojik) Çözülme: Taş ve kayaçlardaki boşluklara giren bitki kökleri zaman içerisinde büyüyerek kalınlaşır ve taşların çatlamasına neden olur. Parçalara ayrılan bu kayaçlarda organik çözülme görülür. Ayrıca bitkinin kökünde bulunan bitki özsuyu kimyasal çözülmeyi kolaylaştırır. En az görülen çözülme türüdür.
Başlıca Toprak Tipleri ve Özellikleri
1 ) ZONAL TOPRAKLAR
Bulunduğu iklimin özelliklerini yansıtan yerli bölge topraklarıdır. Başlıca zonal topraklar şunlardır.
DİKKAT Zonal topraklarda tüm horizonlar bulunur.
A) LATERİT : Yağışın fazla sıcaklık ortalamasının yüksek olduğu ekvatoral kuşağın toprağının Kimyasal ayrışma fazla olduğundan toprak kalınlığı fazladır. Toprak yüzeyi bitki örtüsü bakımından zengin olmasına rağmen aşırı yıkanmadan ve canlılardan dolayı toprağın humus oranı, düşüktür. Rengi kiremit kırmızısıdır.
B) KAHVERENGİ ORMAN TOPRAKLARI: Orta kuşağın nemli bölgelerinde geniş yapraklı ormanların altında görülen topraklardır. Humus bakımından zengin olduğu için verimli topraklardır.
C) TERRA ROSA : Akdeniz iklim bölgelerinde kalkerli kayaçlar üzerinde oluşmuş topraklarıdır. Kireç oranı yüksektir. İçerisindeki demir oksit minarelerinden dolayı rengi kırmızıdır.
D) PODZOL : Nemli iklim bölgelerinde iğne yapraklı ormanların altında görülen toprak çeşididir. Humus oranı az olduğundan verimi düşük topraklardır
E) TUNDRA: Kutuplara yakın yerlerde görülen yılın büyük bir bölümü donmuş halde bulunan
Topraklardır tarıma elverişli değildirler.
F) ÇÖL TOPRAKLARI : Sıcaklık farkının yüksek olduğu çöl iklim bölgelerinde görülen topraklardır. Yağış azlığında dolayı kireç ve tuz miktarı fazladır. Tarıma elverişli değillerdir.
G) ÇERNOZYOM : Yazları yağışlı ve serin Sert-Karasal iklim bölgelerinde uzun boylu çayırlar altında oluşan topraklardır. Humusça zengin olduğundan dünyanın en verimli topraklarıdır. Türkiye’de Erzurum-Kars Bölümünde bu topraklara rastlanır.
H) STEP TOPRAKLARI: Orta kuşağın ılıman karasal iklim bölgelerinde bozkır bitkisi örtüsü altında oluşmuş topraklardır. Humus oranı az olduğundan verimi düşük topraklardır.
2) İNTRAZONAL TOPRAKLAR
DİKKAT İntrazonal topraklarda sadece A ve C horizonları bulunur.
Oluşumunda ana kaya, yer şekilleri ve suyun etkili olduğu topraklardır. Tarıma elverişli olmayan verimi düşük topraklardır.
A) HALOMORFİK TOPRAKLAR: Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde bulunan tuzlu ve karbonatlı topraklardır.
B) HİDROMORFİK TOPRAKLAR: Taban suyu seviyesinin yüksek olduğu alanlarda bataklık halindeki topraklardır.
C) KALSİMORFİK TOPRAKLAR: Kireç oranının yüksek olduğu topraklardır. Vertisol ve Rendzina olarak ikiye ayrılırlar.
3) AZONAL TOPRAKLAR
Dış kuvvetlerin taşıdığı malzemeleri biriktirmesi sonucu oluşmuş, taşınmış topraklardır. Bulundurdukları iklimin özelliklerini yansıtmazlar. Mineral bakımından zengin oldukları için verimli topraklardır.
DİKKAT Azonal topraklarda horizon bulunmaz.
A) Alüvyal Topraklar: Akarsular tarafından taşınan ince yapılı malzemelerin birikmesi ile oluşan topraklardır.
B) Kolüvyal Topraklar: Eğimli yamaçlarda akarsuların taşıdığı iri yapılı malzemelerin birikmesiyle oluşmuş topraklardır.
C) Morenler: Buzullar tarafından taşınan malzemelerin birikmesi ile oluşmuş topraklardır. Kutup bölgesinde ve dağların yüksek kesimlerinde bulunur.
D) Lösler: Rüzgârların taşıdığı malzemelerin birikmesi ile oluşmuş topraklardır. Kurak iklimin bölgelerinde görülür.
5) Regosoller: Volkanlardan çıkan malzemelerin akarsular tarafından taşınıp birikmesi ile oluşan topraklardır.
cografyadefterim.com
iyi çalışmalar...
