Tasavvuf kelimesiyle karşıladığımız İslam metafiziğini züht, tasavvuf ve tarikat olarak üç devir halinde ele almamız mümkündür.
Züht devri: Tasavvufun, zühdî bir hareket olarak başladığı konusunda mutabakat vardır.
Tasavvuf devri: Fetihler sırasında Hind, Yunan, Yahudi ve Hıristiyan metafiziğiyle karşılaşan Müslümanların, bu metafiziklerle İslam inancı arasında kurdukları benzerlikler üzerinden kimi heterodokstik kanaatler üretmeye başlamaları üzerine, fakihlerin bunlardan caydırmak maksadıyla sert tedbirlere başvurmaları karşısında, ümmet içinde bir bölünme tehlikesinin başgösterebileceğini farkeden Cüneyd-i Bağdâdî, zühd hareketi içinde şekillenip, farklı kültürel etkilerle değişme ve yaygınlaşma istidadı gösteren metafizik düşünceyi şeriatın içine çekme çabasını başlatıyor.