“Ahlaki eylemin amacı nedir?” sorusuna felsefe tarihi boyunca farklı cevaplar verilmiştir.İlk Çağ’daki düşünürler bu soruya genel olarak “mutluluktur” cevabı verirken Kant “ödeve uygunluktur.”demiştir.Ahlaki eylemlerin amacının ne olduğu konusunda ortak bir görüş yoktur. Bu görüşler birbirlerinden farklı
olarak şu şekilde sıralanabilirler:
Aristippos (Hazcılık):
Ahlaki eylemlerin amacı hazdır. Haz ise mutluluktur. Buradaki haz, bedensel
hazdır.
Epiküros (Hazcılık):
Ahlaki eylemlerin amacı haz ve mutluluktur. Fakat bu hazlar bedensel (maddi)
hazlar değil ruhsal, zihinsel hazlardır. Anlık hazlar değil de sürekliliği olan hazlar insanı ancak mutlu eder.
Mutluluk acıdan uzaklaşma ve hazza yaklaşmadır.
Demokritos:
Ahlaki eylemlerin amacı ölçülülük ve mutluluktur. İnsanın mutlu olabilmesi için ruh
dinginliğine ulaşması gerekir. Ruh dinginliğine ulaşabilmesi için de, insanın her türlü aşırılıktan kaçınması
gerekir.
Sokrates:
Ahlaki eylemlerin amacı mutluluktur. Sokrates’e göre, mutluluk bilgide temellenen erdemdir.
Bilgide sağlam temeli bulan iyi, insanı mutlu eder.
Platon:
Ahlaki eylemlerin amacı, üstün iyilik olan “İyilik ideası”na ulaşmaktır. Ona göre mutluluk iyilik
ideasını gerçekleştirmektir.
Aristoteles:
Ahlaki eylemlerin amacı erdem ve mutluluktur. Mutluluk, hazları devamlı hale getirmektir. Bu
da, orta yolda gitmekle (aşırılıktan kaçınma) mümkündür. Bunun için insan mutlu olabilmesi için, her türlü
aşırılıktan kaçınmalıdır.
Farabi:
Mutluluk aynı zamanda iyidir. En yüksek iyi erdemdir ki, bu da bilgi ile mümkündür. Tanrı’nın
bilgisi iyi olan olduğundan bu bilgiye ulaşmak bizi mutluluğa götürecektir.
Antisthenes ve Diogenes’e (Kinizm):
Ahlaki eylemlerin amacı mutluluktur. Bu mutluluk; hiçbir şey
karşısında tasa duymamayı, hiçbir şeye aldırış etmemeyi yani boş vermeyi gerektirir.
Kant (Ödev ahlakı):
Mutluluk asla bir amaç olamaz. Ahlaki eylemin amacı, “ödeve uygun olmak” tır.
Ödev, kişinin hiçbir çıkar gözetmeksizin, iyiyi istemesi (iyi niyetli olması) ve ahlak yasasına uygun
davranmasıdır. Ahlak yasasındaki buyruklar birey tarafından içselleştirildiğinde ödev haline gelir.
Aquinolu Thomas:
Ahlaki eylemlerin amacı devletin ve Tanrı’nın yasalarına uymaktır.
Elalı Zenon (Stoacılık):
Ahlaki eylemlerin amacı mutluluktur. Mutluluk ancak insanın ölçülü yaşamasıyla
ruhsal dengesini zorlayan istek, tutku ve duyguların bastırılması ve dizginleyebilmesi ile elde edilir.
J. Bentham (Utilitarizm):
Ahlaki eylemin amacı mutluluktur ve mutlulukta yarara bağlıdır. Mutluluk,
bireyin tek başına elde edebileceği bir şey değil, ancak toplum içerisinde, toplumsal yarar çerçevesinde
gerçekleşebilir. İnsanın mutluluğu çevresindeki insanların mutluluğuyla ilgilidir. Çünkü insan sadece kendi
eylemlerinin etkisi altında değildir, bir arada yaşadığı insanların eylemlerinin de etkisi altındadır.
J. S. Mill (Utilitarizm):
Ahlaki eylemin amacı mutluluktur ve mutlulukta yarara bağlıdır. Faydayı, bütün
insanlık için, yani evrensel mutluluk olarak algılar. İyi olan, insanlığın yararına olanı yapmaktır. Herkes için
iyi olanı yapmak insanı mutluluğa götürür.
Jean Paul Sartre:
Ahlaki eylemin amacı özgürlüktür. Tüm eylemlerinin sorumluluğunu alabilen insan
ancak özgür olabilir