Cevap :
Divanı lugati Türk
Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya getiren Kâşgarlı Mahmud kendisine sonsuz bir ün, bitmez tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle elde ettiği bu bilgileri yazıya geçirerek ortaya koyduğu eserine Dîvânu Lugâti’t-Türk adını vermiştir.
Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya getiren Kâşgarlı Mahmud kendisine sonsuz bir ün, bitmez tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle elde ettiği bu bilgileri yazıya geçirerek ortaya koyduğu eserine Dîvânu Lugâti’t-Türk adını vermiştir. Döneminin yazı dilinin dil bilgisi kurallarını ve söz varlığını eserinde toplayan Kâşgarlı Mahmud, bu ölçünlü dil çerçevesinde diğer Türk topluluklarının ağız özelliklerini hem ses hem de söz varlığı bakımından ayrıntılı biçimde ele almıştır. Zaman zaman biçim bilgisi yönünden belirlediği farklılıklara da işaret eden Kâşgarlı Mahmud bu nedenle eserine Türk Lehçeleri (veya Ağızları) Sözlüğü adını vermiştir.
Türk yazı dillerinin, lehçelerinin ve ağızlarının dil özelliklerini belirleyen, söz varlığını derleyerek bir araya getiren Kâşgarlı Mahmud kendisine sonsuz bir ün, bitmez tükenmez bir kaynak sağlaması dileğiyle elde ettiği bu bilgileri yazıya geçirerek ortaya koyduğu eserine Dîvânu Lugâti’t-Türk adını vermiştir. Döneminin yazı dilinin dil bilgisi kurallarını ve söz varlığını eserinde toplayan Kâşgarlı Mahmud, bu ölçünlü dil çerçevesinde diğer Türk topluluklarının ağız özelliklerini hem ses hem de söz varlığı bakımından ayrıntılı biçimde ele almıştır. Zaman zaman biçim bilgisi yönünden belirlediği farklılıklara da işaret eden Kâşgarlı Mahmud bu nedenle eserine Türk Lehçeleri (veya Ağızları) Sözlüğü adını vermiştir. Kâşgarlı Mahmud, eseriyle tam olarak bağdaşan bir ad seçmiştir. Gerçekten de Dîvânu Lugâti’t-Türk, Türk soylu halkların dil özelliklerini ve o dönemin söz varlığını olabildiğince ayrıntısıyla ortaya koyan bir “divan”dır
----------------------------____________________________
Mukaddimetü’l-Edeb (Muḳaddimetü’l-Edeb, ME), Arapça öğretmeyi amaçlayan, Arapça kelime veEski Türkçe ve Orta Türkçe dönemi sözlüklerinde bulunmayan, hapax durumundaki pek çok kelimenin yer aldığı ME, bu yönüyle Dîvânü Lügâti’t-Türk’ten sonra Orta Türkçe döneminin en zengin kelime hazinesini içine alan bir sözlüktür.
Eski Türkçe ve Orta Türkçe dönemi sözlüklerinde bulunmayan, hapax durumundaki pek çok kelimenin yer aldığı ME, bu yönüyle Dîvânü Lügâti’t-Türk’ten sonra Orta Türkçe döneminin en zengin kelime hazinesini içine alan bir sözlüktür.
kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür. Bu nedenle ele alınan kelime ve kısa ibareler arasında herhangi bir ilgi bulunmamaktadır.
kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür. Bu nedenle ele alınan kelime ve kısa ibareler arasında herhangi bir ilgi bulunmamaktadır.Sözlük, “İsimler, Fiiller, Harfler (Edatlar; fiil ve isim dışında kalan gramer unsurları.), İsim Çekimi, Fiil Çekimi” olmak üzere beş bölümden oluşur. İsimler, konularına göre sıralanıp verilmekte ayrıca çokluk şekilleri de gösterilmektedir. Bu bölüm, eserin ¼’ünü oluşturacak yoğunluktadır. Eserin asıl üzerinde durduğu konu fiillerdir. Bu bölümde fiiller Arapça fiil kalıpları olan bablara bölünmüş, her babda da fiiller, yapısına ve Arapça alfabetik sıraya göre dizilmiş ve mastarları da verilmiştir. ME’de son üç bölüme çok az yer verilmiştir. Sözlüğün Harezm Türkçesi ile yapılmış tercümelerinin hiçbirinde bu son üç bölüm yer almamaktadır.
_________________________________________
Codex Cumanicus (Kodeks Kumanikus), XIV. yüzyılda İdil nehrinin aşağı havzasında misyonerlik faaliyetleri gösteren Fransiskan rahipleri tarafından yazılan gramer örneklerini; Türkçe, Latince ve Türkçe kelime listelerini, Türkçe-Almanca lügatçeleri ve Türkçe metinleri, sözlük parçalarının içine alan halk ağzından derlenmiş Kıpçak Türkçesi ile yazılmış bir eserdir.Codex Cumanicus; Türk bilmeceleri’nin bilinen, özellikle Karadeniz’in kuzeyinde yaşayan Kıpçak Türklerinden (Kuman Türklerinden) 1300’lü yıllarda derlenen en eski örneklerini vermektedir. Eserde 143 Türk bilmecesi yer almaktadır.Ayrıca bu eser, daha çok o bölgede yaşayan Kıpçak Türklerinin hayatını anlatmakla birlikte, o zamanki Kıpçak Türkçe’sinin özelliklerini taşımaktadır.Codex Cumanicus, Avrupalıların kendi aralarında Kıpçak Türkçe’sini anlayabilmek için hazırladıkları bir sözlüktür.
____________________________________________
Yoğun bir idarî ve siyasî hayatı olan Ahmed Vefik Paşa, görevinden azledildiği 1873-1876 yılları arasında Lehce-i Osmânî’yi hazırlayarak yayımlamış, başvekillikten ayrıldığı 1882’den sonra da eserini geliştirip yeni bir tertiple ikinci basımını gerçekleştirmiştir. Lehce-i Osmânî’nin ilk baskısında (I-II, İstanbul 1293, 1293 sayfa) hiçbir ayırım yapmadan Türkçe, Arapça ve Farsça kelimeleri birlikte ele alan Ahmed Vefik Paşa, ikinci basımın (I-II, İstanbul 1306, 1455 sayfa) ilk cildine Türkçe kelimelerle Türkçeleşmiş kabul ettiği Arapça ve Farsça kelimeleri, ayrıca Batı dillerinden gelip günlük dile yerleşen kelimeleri almış, sadece yazı dilinde kullanılan Arapça ve Farsça kelimelere de II. ciltte yer vermiştir. Osmanlıca’yı Türk dilinin umumi kadrosu içinde ele alması ve Türk lehçeleri bahsi de dönemine göre yeni ve ileri bir görüş olarak yalnız ikinci basımın önsözünde bulunmaktadır. Bu önsözde Türk dilinin tarihî ve coğrafî yayılımı içinde bütün lehçelerine göre genel bir tablo çizilmiş, Osmanlı Türkçesi’nin, batıya uzanan Türkmen lehçesinin Anadolu’da oluşturduğu bir şekli olduğu ifade edilmiştir.
________________________________________
Kamûs-ı Türkî, sosyal bilimler alanında pek çok araştırmacının adata başucu kitabıdır. Türkçe’nin kelime hazinesini bütün zenginliği ile meydana çıkarmayı gaye edinmiş olan eserde, Anadolu Türkçesi’nin unutulmuş veya terk edilmiş eski sözlerine de yer verilmiştir.Dünyada hiçbir kimse tasavvur olunamaz ki lisanının bütün kelimelerini bilsin veya cümlesini hafızasında tutabilsin.İşte bundan dolayı “lügat kitabı” bir lisanın hazinesi hükmündedir… Mükemmel bir kamusu olmayan her lisan “servet-i tabiyesi” demek olan kelimelerini günden güne kaybederek artık kendi sermayesiyle bir şey ifade edemeyecek dereceye düşer.Kamûs-ı Türkî, sosyal bilimler alanında pek çok araştırmacının adata başucu kitabıdır. Türkçe’nin kelime hazinesini bütün zenginliği ile meydana çıkarmayı gaye edinmiş olan eserde, Anadolu Türkçesi’nin unutulmuş veya terk edilmiş eski sözlerine de yer verilmiştir.
umarım yardımcı olmuşumdur♡~guldiyebiri
