Cevap:
Meridyen Nedir?
Kuzey Kutbunu Güney Kutbuna bağlayan Ekvator’u dik kesen yarım çemberlere meridyen adı verilir. Meridyenler, bir kutup noktasından başlayıp diğer kutup noktasında sona eren, Ekvator’u ve diğer paralel dairelerini dik kesen yaylardır.
Meridyen Yaylarının Özellikleri Nelerdir?
Meridyenler paraleller gibi tam çemberler değildir. Meridyenler Dünya’yı çepeçevre sarmaz.
Meridyenler Kuzey Kutbundan başlayıp, Ekvator’u tam dik kesip Güney Kutbunda sona ererler.
İngiltere’nin başkenti Londra’da yer alan Greenwich Gözlemevi’nden geçen meridyen başlangıç meridyeni olarak kabul edilir. Başlangıç yani Greenwich meridyeni “O” ile gösterilir.
Ekvator’un başlangıç paraleli olmasını sağlayan Dünya’nın şekliydi. Ekvator’un baş paralel olarak belirlenmesini sağlayan doğal / fizikî faktörlerdir. Ancak, Greenwich’in başlangıç meridyeni olarak belirlenmesi beşerî bir sonuçtur. Greenwich, yani başlangıç meridyeninin konumu insanlar tarafından belirlenmiştir.
Baş meridyen Greenwich çizildikten sonra Greenwich’in doğusuna ve batısına doğru 1’er derece aralıklarla 180 tane toplam 360 tane meridyen oluşturulmuştur. Meridyenler tam çember yerine yay şeklinde olduğu için sayıları paralellerin 2 katıdır.
Meridyenlerin tamamı kutupları birleştirdiği için boyları birbirine eşittir. İki meridyen arasındaki mesafe Ekvator üzerinde 111 kilometredir. Bu uzunluk iki paralel arasındaki mesafeye eşittir.
Kutuplara doğru iki meridyen arasındaki mesafe giderek azalır.
Bütün meridyenler kutuplarda birleşir.
Meridyenler arasındaki mesafe kutba doğru küçülür.
Meridyenler kutba doğru küçülse de ardışık meridyenler arasındaki zaman farkı 4 dakikadır. Zaman farkı kutba doğru değişmez. Bunun sebebi çizgisel hızda gizlidir .Mesafe küçülürken iki meridyen arasındaki mesafe farkı küçülse de zaman farkı küçülmez. Dünya kendi etrafında dönerken birim zamanda katettiği yola çizgisel hız adı verilir. Çizgisel hız, Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Dünya’nın ekseni etrafında dönüş hızı kutuplara gittikçe azalır. Ekvator’da 111 kilometreyi 4 dakikada dönen Dünya, kutuplara doğru mesafe azaldıkça hızın azalmasıyla birlikte yine aynı sürede yani 4 dakikada iki meridyen arası tamamlanmış olmaktadır.
Meridyenleri bütünleyen diğer çember parçalarına anti-meridyen adı verilir. Anti-meridyen, ana meridyeni 180 dereceye tamamlar.
180 dereceli meridyen tarih değiştirme çizgisidir. Bu meridyenin doğusu ve batısı arasında 1 günlük zaman farkı oluşur. 180 dereceli meridyen Greenwich’in anti-meridyenidir. Kuzey Kutbundan Bering Boğazı üzerinden Ekvator ve Güney Kutbuna doğru ilerleyen 180 dereceli meridyen, yani tarih değiştirme çizgisi, üzerindeki adalar nedeniyle tam düz değil, girintili çıkıntılıdır.
Paralel ve Meridyenler
Paralel Nedir?
Ekvator’a paralel şekilde kuzey ve güney yönlerde kutuplara kadar birer derece aralıklarla çizilen dairelere paralel adı verilir.
Paralel Dairelerin Özellikleri Nelerdir?
Dünya üzerine çizilebilecek en uzun çember Ekvator’dur. Ekvator ile eş uzunlukta başka bir çember çizilemez. Çünkü, Dünya’nın şekli tam küre değil kutuplardan basık ekvatordan şişkin, geoittir.
Ekvator çemberi Dünya’nın tam orta noktası ve kutuplara eşit uzaklıktaki çemberdir. Bu nedenle başlangıç paraleli olarak kabul edilir. Ekvatorun yeri Dünya’nın şekli ile ortaya çıkmıştır.
Ekvator’dan itibaren birer derece aralıklarla ve Ekvator’a paralel çemberler yerleştirildiğinde Dünya üzerindeki bu çizimlerin adına paralel daireleri adı verilir.
Ekvator en uzun paralel dairesidir.
Ekvator dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki eşit yarıküreye ayırır. Paraleller doğu batı yönlüdür.
Kutuplara doğru ilerledikçe paralel dairelerin boyu kısılır. Hatta, kutupta 90. paraleller nokta halini alır. Bunlara kuzey kutup noktası ve güney kutup noktası denir.
Ekvator sıfır numaralı paralel dairesini oluşturur.
Paraleller birer derece aralıklarla çizilir. 90 kuzeyde, 90 güneyde olmak üzere toplam 180 paralel mevcuttur.
Kuzeydeki paralellere “Kuzey Parallelleri”, güneydekilere ise “Güney Paralelleri” adı verilir.
Ardışık iki paralel arasındaki (kuş uçuşu) mesafe Dünya’nın her yerinde 111 kilometredir.
Ekvator uzunluğu 40.076,4 kilometredir. Yani, Dünya Ekvator’da 24 saatte 40.000 kilometre mesafe alır.