Cevap :
Cevap:
Açıklama:
Eylemlerden;
-ip, (-ıp, -up, -üp),
-arak (-erek),
-madan (-meden),
-maksızın (-meksizin),
-dıkça (-dikçe, -tıkça, -tikçe),
-ınca (-ince),
-alı (-eli),
-ken,
-a ( ... -a ... -a),
... -r ... -maz ( ... -r ... -mez),
-asıya (-esiye),
-casına (-cesine)"
ekleriyle türetilip zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Cümleleri zaman veya durum yönüyle tamamlar.
Apartmanın merdivenlerini koşarak çıktık.
Bu cümlede, "koş-" eylemi, "-arak" ekini alarak "çık-" eyleminin nasıl yapıldığını belirttiği için belirteç görevindedir. Ayrıca eylem olumsuzluk ekini (-me) de alabildiği için bağ-fiildir.
Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler bağ-fiildir ve bunların cümleye kattığı anlamlar karşılarında verilmiştir.
-a, -e (...-a ...-a, ...-e ...-e)
Köy yolunda çamurlara bata çıka ilerliyoruz. (durum)
Hastanın başında nöbetleşe bekliyoruz. (durum)
Bugün dersimiz bire on kala bitiyor. (zaman)
Uçağımız sekizi çeyrek geçe kalkacak. (zaman)
-ip, (-ıp, -up, -üp)
Masadan kalkıp yanımıza geldi. (durum)
Yaşlı kadın durup durup ağlıyordu. (durum)
-erek (-arak)
İki çocuk gülerek bize bakıyordu. (durum)
Ağacın dalı çatırdayarak kırıldı. (durum)
-meden (-madan)
Akşam olmadan işlerimizi bitirdik. (zaman)
Hiçbir yere uğramadan buraya gelin. (durum)
-meksizin (-maksızın)
Bu işte karşılık beklemeksizin çalışıyordu. (durum)
Bu zor durumda hiç düşünmeksizin karar verdi, (durum)
-dikçe (-dıkça, -tıkça, -tikçe)
Arabamız ilerledikçe köyleri bir bir geçiyoruz. (zaman)
Okulumu gördükçe çocukluğum aklıma gelir. (zaman)
-ince (-ınca)
Zil çalınca hepimiz dışarı çıktık. (zaman)
Film başlayınca bütün seyirciler sustu. (zaman)
-eli (-alı)
Ben köyden çıkalı yirmi yıl oldu. (zaman)
Baraj yapılalı tarlalarımız daha iyi sulanıyor. (zaman)
-ken
Durakta beklerken o da yanıma geldi. (zaman)
Merdivenleri çıkarken birden ayağım kaydı. (zaman)
-r ...-mez (...-r ...-maz)
İzmir'e varır varmaz sizi ararım. (zaman)
Sen de hep bilir bilmez konuşuyorsun. (durum)
-esiye (-asıya)
İşleri yetiştirmek için ölesiye çalışıyordu. (durum)
Sevdiği yemeklerden doyasıya yerdi. (durum)
-casına (-cesine)
Olayı, sanki tekrar yaşarcasına anlatıyordu. (durum)
Her şeyi anlamışçasına yüzümüze baktı. (durum)
Dikkat!
» Bazı sözcükler bağ-fiil eki almış görünse de bağ-fiil olmayabilir.
Burada kimseyle tartışmadan çalışmalısın.
Bu tartışma-dan bir sonuç çıkmayacağı ortada.
Birinci cümlede "tartışmadan" sözcüğü "tartış-" eylemine getirilen "-madan" ekiyle yapılan ve eylemin nasıl yapılacağını bildiren bağ-fiildir. İkincide ise "tartışma" adına "-den" hal eki getirilmiştir.
» Aşağıdaki cümlelerde, şekilce bağ-fiile benzeyen ama fiilimsi olmayan sözcükler koyu yazılmıştır.
İki sporcu son yarışmadan çekildi. (ad)
Olay yerine hemen bir ekip gönderdik. (ad)
Bahçeye derince bir kuyu kazdılar. (sıfat)
» Zarf-fiil eklerinden "-ken" ad soylu sözcüklere de eklenebilir. O zaman, eklendiği sözcük zarf olur; ama eylemsi olmaz.
Ben dışarı çıkarken o içeri girdi.
Otobüsteyken birden telefonum çaldı.
Ben dersteyken annem müdürle görüşmüş.
Bu cümlelerin birincisinde "çık-" eylemine gelen "-ken" eki zarf-fiil oluştururken, ikincisinde "otobüs" ismine, üçüncüsünde "ders" ismine geldiği için zarf-fiil oluşturmamıştır.
Zarf-Fiil Grupları:
Bir zarf-fiil ve bu zarf-fiile bağlı unsur veya unsurlardan kurulan kelime gruplarına zarf-fiil grubu denir.
Grubun ana unsuru zarf-fiildir ve sonda bulunur. Cümleler öğelerine ayrılırken zarf-fiil ve ondan önce gelen ve ona bağlı olan kelimeler ayrılmazlar.
Zarf-fiil, grupta yüklem görevindedir. Vurgu, zarf-fiilden önceki unsurdadır.
» Zarf-fiilden önce gelen kelimeler, cümlede olduğu gibi, özne, nesne, zarf tümleci ve dolaylı tümleç olarak adlandırılırlar. Bu yüzden zarf-fiillerle ve zarf-fiil gruplarıyla birleşik cümleler yapılır.
Son gülün karşısında / son bülbül / ah ederken...
Dolaylı tüml. Özne yüklem
Bu yaman dağların hayalini / hatırımdan / silince...
Nesne dlı tüml. Yükl.
Kanatlarını açan kocaman bir kartal gibi / kollarını / açarak...
Edat tüml. Nesne yükl.
Pembe hayaller / kura kura
Nesne yükl.
» Hâl ekleriyle çekime girmiş bazı sıfat-fiiller, cümlede zarf görevi yaparlar. Bunlar da birer zarf-fiil grubudur.
Müzik başladığında / bütün salon bir sessizliğe gömüldü.
Sudur, akar / kendi bildiğince.
Pencere, en iyisi pencere
Geçen kuşları görürsün hiç olmazsa
Dört duvarı göreceğine. (OV)
» "-r, -mez", "-di mi", "-di, -eli" ile kurulan gruplar da birer zarf-fiil grubudur.
Bir pırıltı gördü mü / gözle hemen dalıyor.
Ben bu gurbet ele düştüm düşeli
Her gün biraz daha süzülmekteyim.
Çamlıca'nın bu asıl çevresine girer girmez, artık eniştemizin köşkünün tılsımlı duygularını tatmaya koyulurduk.
» Bu grup, kelime grubu ve cümle içinde zarf olarak kullanılır.
Bahar geleli / kargalar sınırsız bir neşe içinde.
Dargınlığını unutup / onunla barışmak istiyor.
Yokuşu çıkar çıkmaz, / kurumuş başak tarlalarıyla karşılaştık.
Kardan, yağmurdan, rüzgârdan sora sora /
Bir yol bulup / giderdim anılara.
» Zarf-fiil grubu yüklem olarak da kullanılabilir.
Âlemde gündüz gönlümüze işkencedir
Bence bayram ufukta gün bitincedir.
