Cevap :
Yay Dalgaları
Yay dalgalarını anlamak için öncelikle dalganın ne olduğunu bilmemiz gerekiyor. Bu yüzden önce dalgalar ile ilgili temel kavramları inceleyelim.
Dalgalarla İlgili Temel Kavramlar
Esnek bir ortamda meydana getirilen şekil değişimine dalga, bu dalganın esnek ortamda yayılmasına da dalga hareketi denir. Dalgaların yayılabileceği ortamlara esnek ortam denir. Su, hava, sarmal yay gibi ortamlar esnek ortamlardır.
Dalga, titreşim hareketi ile ortama aktarılan enerjinin, bir yerden başka bir yere iletilirken esnek ortamda oluşan şekil değişimidir. Dolayısıyla dalga hareketi enerjinin yayılması ile ilgili yollardan birisidir. Dalgalar enerji taşır.
Atma
Esnek ortamda kısa süreli (anlık) oluşturulan sarsıntıya atma denir. Uçlarından gerilmiş yayı, yay doğrultusuna dik olarak yukarı doğru çekip tekrar indirirsek baş yukarı atma elde ederiz. Yay aşağı çekilip tekrar kaldırılırsa baş aşağı atma elde ederiz.
Genlik
Tepe veya çukurların denge konumuna olan uzaklığına genlik denir. Şekildeki dalganın genliği r kadardır. Yayın ucunun ne kadar fazla kaldırıp indirirsek genlik o kadar büyük olur. Genliği büyük olan dalga daha fazla enerji taşır.
Genişlik
Atmanın uç ve son kısmı arasındaki uzaklığa genişlik denir. Genişlik dalganın hızına ve uç atmayı oluşturma süresine bağlıdır. Yayın ucunu hızlı kaldırır indirirsek genişlik küçük, yavaş kaldırır indirirsek atmanın genişliği büyük olur. Şekilde atmanın genişliği a kadardır.
Bir Tam Dalga
Esnek ortamda oluşturulan birisi baş yukarı diğeri baş aşağı olan art arda iki atmaya bir tam dalga denir.
Periyodik Dalgalar
Esnek ortamda, eşit zaman aralıklarında art arda üretilen tam dalgalara periyodik dalgalar denir. Aşağıdaki şekilde ipin ucu eşit sürelerle aşağı yukarı sürekli hareket ettirilirse periyodik dalgalar elde edilir.
Frekans
Birim zamanda üretilen dalga sayısına frekans denir, f ile gösterilir. Birimi s-1 veya Hz (Hertz) dir.
Bir tam dalganın oluşması için geçen süreye periyot denir. Ya da bir noktadan art arda iki tepe veya iki çukurun geçmesi için geçen süreye periyot denir. T ile gösterilir, birimi saniyedir.
T ile f arasında T.f = 1 bağıntısı vardır.
Periyodik bir dalganın frekansı, dalga kaynağının frekansına eşittir. Kaynağın frekansı değişmediği sürece dalganın frekansı değişmez. Ortam değiştiren dalganın frekansı ve periyodu değişmez.
Dalga Boyu
Art arda gelen iki dalga tepesi ya da çukuru arasındaki uzaklıktır. Ya da dalganın bir periyotluk sürede aldığı yoldur. Birimi metredir.
Atmanın İlerlemesi
Sarmal bir yayın üzerinde oluşturulan atma sağa doğru ilerlerken, yay üzerindeki noktaların hareket yönleri yukarı doğru olur.
Atmaların ön kısmı denge konumundan yukarı kalkarken, arka kısımları denge konumuna gelir.
Şekildeki K ve L atmalarının uçlarındaki oklardan faydalanılarak hareket yönleri belirlenir. Dalgaların bazı temel özellikleri atmalar üzerinde incelenemez. Çünkü atma kısa süreli bir şekil değişikliğidir. Atmanın dalga boyu, periyot ve frekansından bahsedilemez. Fakat atmanın genlik ve genişliğinden bahsedilebilir.
Enine Dalgalar
Atmanın ilerleme doğrultusuyla titreşim doğrultusu birbirine dik ise, bu tür atmalara enine atmalar denir. Örneğin; yay, su, ışık dalgaları ve elektromanyetik dalgalar enine dalgalardır.
Boyuna Dalgalar
Atmanın ilerleme doğrultusuyla titreşim doğrultusu aynı ise, bu tür atmalara boyuna atma denir. Balistik yaydaki dalgalar ve ses dalgaları boyuna dalgalardır. Esnek sarmal yaylarda hem enine hem de boyuna dalgalar oluşturulabilir.
Atmaların Yayılma Hızı
Yay dalgalarının sarmal yay, tel, ip ve lastik gibi esnek ortamlarda yayılma hızı, atmanın birim zamanda aldığı yola göre hesaplanır. Esnek yay üzerinde ilerleyen dalganın her hangi bir noktasının birim zamandaki yer değiştirmesine dalganın yayılma hızı denir.
Bir atmanın yayılma hızı, yayı geren F kuvvetine ve yayın birim uzunluktaki kütlesine bağlıdır. Hız, dalganın genlik ve genişliğine ya da dalganın şekline bağlı değildir. Sürtünmelerin ve ortam dirençlerinin ihmal edildiği ideal esnek yaylarda, dalgaların yayılma hızı,
v = √(F/μ) bağıntısıyla bulunur.
Burada F yayı geren kuvvet, μ ise yayın birim uzunluğunun kütlesidir. Bağıntıdan da anlaşılacağı gibi, bir atmanın ilerleme hızı yayı geren F kuvvetinin karekökü ile doğru, yayın birim uzunluğunun karakökü ile ters orantılıdır.
Ayrıca aynı kuvvetle gerilen yaylarda oluşturulan atmalardan ağır yaydaki atmanın hızı, hafif yaydaki atmanın hızından daha küçüktür. Yumuşak yaydaki atmanın hızı sert yaydaki atmanın hızından büyüktür.
Dalga boyu, hız ve periyot arasında λ = v.T bağıntısı vardır.
ѕєℓαмツ
☄YAY DALGALARI ☄
Periyot:Dalga oluşması için geçen süreye denir.
T ile gösterilir.
Dalga boyu: Art arda gelen dalganın tepesi veya iki dalga arasındaki mesafedir.(λ) İle gösterilir.
Atma:Tek dalga hareketine denir.Sarmal esnek yayda oluşur.Kalınlığı her yerde aynıdır.
Atmanın Hızı; v = √ (F/μ) bağlantısından bulunur.
Yayın birim uzunluğunun kütlesi (μ = m/l)
Frekans:Saniyede oluşan dalga sayısıdır. f ile gösterilir.Frekans: Kaynağın saniyedeki titreşim sayısıdır. f ile gösterilir. Birimi s-1 dir
ღYay dalgalarında yansımaღ
Sabit uçtan yansıma:Yansıyan atma gelen atmaya göre ters döner.Hızı değişmez.Genlik ve genişliği değişmez.
Serbest uçtan yansıma:Atma değişikliğe uğramadan yansır.
☄SU DALGALARI ☄
Su dalgaları farklı bir ortama geçerken ilerleme doğrultusunu değiştirir.Buna su dalgalarında kırılma denir.
Kırılan dalgaların ayırıcı Yüzey ile yaptığı açıya
kırılma açısı denir.
Doğrusal dalgaların ayırıcı Yüzey ile yaptığı açıya gelme açısı denir.
#OptiTim
#Ali
