Cevap :
HACİM KÜTLESİ (Özgül Ağırlık, Yoğunluk)
UNI tablolarına ve Uluslararası anlaşmalara göre, özgül ağırlık ya da yoğunluk terimleri yerine hacim kütlesi teriminin kullanılmasına karar verilmiştir Terazi ile ölçülmüş olan kütle, hacim ile bölünür
Hacim Kütlesi = Kütlesi/Hacim
Tek olarak MÖ 5 yy ' da Erodot aynı hacme sahip beyaz altın, gümüş ve saf altının ağırlıklarının farklı olduklarını tespit etmiştir Netice itibariyle hacim kütlesi kavramı çok eskilere dayanmaktadır
Hacim Kütlesinin Değişik İfadeleri:
a) Hacmi bir santimetre küp, yani bir mili litre olan bir nesnenin gram cinsinden ağırlığıdır
b) Bir nesnenin aynı hacme sahip 4 C' deki sudan kaç kat ağır olduğunu belirten rakamdır
c) Bir desimetre karelik alanda bir mikronluk (milimetrenin 1000' de 1' i) kalınlığın elde edilmesi için gerekli olan santigramdır Bu tanım özellikle altın ve gümüş kaplamada geçerlidir
Nesnelerin hacim kütlesi ısı ile değişir, bu nedenle rakamlar dereceler ile birlikte verilir Belirtilmediği hallerde 20 C' deki değerler kastedilmektedir
Erimiş maddenin soğumasında meydana gelen külçe, aynı maddenin haddelenmiş halinde farklı bir değere sahiptir Bu fark çok büyük olmadığından pratik uygulamalarda dikkate alınmaz Tabloda birkaç örnek sunulmuştur Sıvı haldeki bir metalin hacim kütlesinin katı halinden düşük olması ilginçtir Sonuç olarak metaller eritildiğinde daha ağır olan katı parçacıklar dibe çökebilir Bu nedenle karıştırma işlemi kesinlikle gereklidir
Kadmiyum, Hacim Kütlesi = 8,370
Gümüş, Hacim Kütlesi = 9,510
Altın, Hacim Kütlesi = 19,296
Bakır, Hacim Kütlesi = 8,217
Kurşun Hacim Kütlesi = 113005
Çinko, Hacim Kütlesi = 6,480
Kalay, Hacim Kütlesi = 7,184
Civanın ağır, alüminyum hafif olduğu söylendiğinde, hacim kütleleri hakkında bilgi verilmektedir, yani civanın yoğunluğunun alüminyumunkinden ağır olduğu belirtilmek istenmektedir Bir kuvvet tarafından itilen bir nesnenin hacim kütlesi ne kadar düşükse, katledeceği yol o kadar uzun olur Bu yöntem elin kullanılmadığı ve yoğunluğun göz kararı kestirilmesi gerektiğinde kullanılır Örnek olarak, başın hareketleri sonucunda çok sallanan küpelerin plastik veya küpelerin sallanması çok daha azdır
Düşük hacim kütleli nesneler terazinin küçük ağırlıklarında kullanılır Nedeni ise hacimleri büyük olacağından tutulmaları daha kolay olacaktır Genelde alüminyum kullanılır Diğer ağırlıklar içinde pirinç kaplı kurşun kullanılır
Pratiği arttıkça kuyumcu bir nesnenin hacim kütlesine eli ile karar verebilir Sadece dokunma ile beyaz altını platinden, bunlarında diğer metallerden ayırabilmektedir Beyaz altını platinden, bunlarında diğer metallerden ayırabilmektedir Beyaz altın ile paladyum arasındaki fark belli olmamaktadır Ancak 750' milyemlik altının hacim kütlesi paladyumunkinin 3 katıdır
Günümüzde kuyumcu 750 milyemlik altınla 500' lük altını eli ile tartarak anlayabilmektedir Zamanla edinilen bu alışkanlık değişik avantajlar sağlamaktadır II Dünya savaşında birkaç kuyumcu kıymetli metal kıtlığını fırsat bilerek altın kaplı adi metal külçelerini pazarlayan dolandırıcıların tuzağına düşmemiştir Gözün el ve beyine hacme göre ağırlığın ne olması gerektiğini söylemesi şarttır Boru ve delikli külçeler gibi hacmi tam olarak anlaşılmadığı durumlarda işler zorlaşmaktadır Bu durumlarda kuyumcunun ölçme yapmasının öğrenmesi gerekmektedir En yüksek hacim kütlesine platin ailesine mensup olan osmiyumda ve iridyumda rastlanmıştır
ÖLÇME
Hacim kütlesinin ölçme metodunu ilk oraya atan Arşimet aynı zamanda ilk olarak bir kalpazanlığında ortaya çıkarmıştır Nitekim Siraküs Kralı II Gerone' nin Kraliyet tacının tamamen altın olmadığını tespit etmiştir Yıl MÖ 240' ta
Hacim kütlesinin değerli taşlarını incelenmesinde büyük önemi vardır Tek kolu olan ve hidrostatik terazi olarak bilinen bir çeşit terazi ile ölçülür
Sıvıların hacim kütlesinin ölçülmesi için bir cam silindirle bir yoğunluk metre gerekmektedir Yoğunluk metre üst tarafında ölçekli bir çubuğu bulunan cam bir nesne olup, doğrudan hacim kütlesi okunabilmektedir Bazıları derece cinsinden okunmakta olup bunlara Baume denir
İki gruba ayrılırlar: Sudan daha ağır ve amonyak gibi sudan daha hafif sıvılar Bu aygıtlar özellikle deneyler, kıymetli metallerin rafinesi ve galvanize için gerekli olan asitler için kullanılır
HACİM KÜTLESİ (Özgül Ağırlık, Yoğunluk)
UNI tablolarına ve Uluslararası anlaşmalara göre, özgül ağırlık ya da yoğunluk terimleri yerine hacim kütlesi teriminin kullanılmasına karar verilmiştir Terazi ile ölçülmüş olan kütle, hacim ile bölünür
Hacim Kütlesi = Kütlesi/Hacim
Tek olarak MÖ 5 yy ' da Erodot aynı hacme sahip beyaz altın, gümüş ve saf altının ağırlıklarının farklı olduklarını tespit etmiştir Netice itibariyle hacim kütlesi kavramı çok eskilere dayanmaktadır
Hacim Kütlesinin Değişik İfadeleri:
a) Hacmi bir santimetre küp, yani bir mili litre olan bir nesnenin gram cinsinden ağırlığıdır
b) Bir nesnenin aynı hacme sahip 4 C' deki sudan kaç kat ağır olduğunu belirten rakamdır
c) Bir desimetre karelik alanda bir mikronluk (milimetrenin 1000' de 1' i) kalınlığın elde edilmesi için gerekli olan santigramdır Bu tanım özellikle altın ve gümüş kaplamada geçerlidir
Nesnelerin hacim kütlesi ısı ile değişir, bu nedenle rakamlar dereceler ile birlikte verilir Belirtilmediği hallerde 20 C' deki değerler kastedilmektedir
Erimiş maddenin soğumasında meydana gelen külçe, aynı maddenin haddelenmiş halinde farklı bir değere sahiptir Bu fark çok büyük olmadığından pratik uygulamalarda dikkate alınmaz Tabloda birkaç örnek sunulmuştur Sıvı haldeki bir metalin hacim kütlesinin katı halinden düşük olması ilginçtir Sonuç olarak metaller eritildiğinde daha ağır olan katı parçacıklar dibe çökebilir Bu nedenle karıştırma işlemi kesinlikle gereklidir
Kadmiyum, Hacim Kütlesi = 8,370
Gümüş, Hacim Kütlesi = 9,510
Altın, Hacim Kütlesi = 19,296
Bakır, Hacim Kütlesi = 8,217
Kurşun Hacim Kütlesi = 113005
Çinko, Hacim Kütlesi = 6,480
Kalay, Hacim Kütlesi = 7,184
Civanın ağır, alüminyum hafif olduğu söylendiğinde, hacim kütleleri hakkında bilgi verilmektedir, yani civanın yoğunluğunun alüminyumunkinden ağır olduğu belirtilmek istenmektedir Bir kuvvet tarafından itilen bir nesnenin hacim kütlesi ne kadar düşükse, katledeceği yol o kadar uzun olur Bu yöntem elin kullanılmadığı ve yoğunluğun göz kararı kestirilmesi gerektiğinde kullanılır Örnek olarak, başın hareketleri sonucunda çok sallanan küpelerin plastik veya küpelerin sallanması çok daha azdır
Düşük hacim kütleli nesneler terazinin küçük ağırlıklarında kullanılır Nedeni ise hacimleri büyük olacağından tutulmaları daha kolay olacaktır Genelde alüminyum kullanılır Diğer ağırlıklar içinde pirinç kaplı kurşun kullanılır
Pratiği arttıkça kuyumcu bir nesnenin hacim kütlesine eli ile karar verebilir Sadece dokunma ile beyaz altını platinden, bunlarında diğer metallerden ayırabilmektedir Beyaz altını platinden, bunlarında diğer metallerden ayırabilmektedir Beyaz altın ile paladyum arasındaki fark belli olmamaktadır Ancak 750' milyemlik altının hacim kütlesi paladyumunkinin 3 katıdır
Günümüzde kuyumcu 750 milyemlik altınla 500' lük altını eli ile tartarak anlayabilmektedir Zamanla edinilen bu alışkanlık değişik avantajlar sağlamaktadır II Dünya savaşında birkaç kuyumcu kıymetli metal kıtlığını fırsat bilerek altın kaplı adi metal külçelerini pazarlayan dolandırıcıların tuzağına düşmemiştir Gözün el ve beyine hacme göre ağırlığın ne olması gerektiğini söylemesi şarttır Boru ve delikli külçeler gibi hacmi tam olarak anlaşılmadığı durumlarda işler zorlaşmaktadır Bu durumlarda kuyumcunun ölçme yapmasının öğrenmesi gerekmektedir En yüksek hacim kütlesine platin ailesine mensup olan osmiyumda ve iridyumda rastlanmıştır
HİDROSTATİK METODUN UYGULANMASI
Hacim kütlesinin iki metalden oluşan alaşımların ayarının tespitinde kullanılmaktadır Bu metoda hidrostatik denmektedir Kimyasal analizin verdiği değerler kadar kesin olmamakla birlikte kullanışlı bir yöntemdedir Özellikle numune alınması mümkün olmayan durumlarda kullanılır
Metodun dayandığı prensip şudur: Bir alaşımın ayarı, hacim kütlesi 1000'lik metalin hacim kütlesine ne kadar yakınsı olursa 1000' e kadar yakın olur Gümüşün hacim kütlesi 10,5 Bakırın eklenmesi hem 10,5' i hemde ayarı düşürür, çünkü saf bakır ancak 8,9' a ulaşabilmektedir Eğer hacim kütlesi 8,9' u aşmıyorsa, gümüş yok demektir ve malzeme 1000' lik bakırdır
