Sultan Mahmut için bazı yerli ve yabancı tarihçilerin neler yazdığına özetle işaret ederek konuya girmek yararlı olacaktır.
İngiliz Tarihçi Harold Temperley; onu Kanuni Sultan Süleyman’dan bu yana Osmanlı’nın en büyük padişahı olarak değerlendirmiş ve “
İstanbul’da büyük bir kaos yaşanırken, tahta çıkan Osmanlı İmparatorluğu’nun o harikulade canlılığını hızla harekete geçirerek onu tekrar güçlü kılan padişahtır”(1)
diye yazmıştır.
Bazı tarihçiler Sultan Mahmud’u
“kararlı ıslahatçı” diye vasıflandırır ve
“ 400 senelik mazisi ve 100.000 ‘
den fazla mensubu bulunan Yeniçeri ocağını kaldırması, Osmanlı tarihinde en önemli kilometretaşı olmuştur”(2) der.
Helmuth Von Moltke; Prusya ordusunun mareşalıdır. 1837-1839 seneleri arasında kurmay binbaşı olarak Osmanlı ordusunda danışman olarak görev yapmıştır. Anılarında, Sultan II. Mahmud'u Rus çarı
Büyük (Deli) Petro ile mukayese edenlere karşı onun reformlarını takdir eder, ancak
“ Büyük Petro ülkesine toprak kazandırdı, Sultan Mahmut ise kaybettirdi”(3) der.
Türk Tarihçisi Yılmaz ÖZTUNA; “ Bugünkü Türkiye’de Atatürk ne ise, o günün Türkiye’sinde Sultan Mahmut da o idi. Öyle prensipler koydu ki, öldükten sonra bile mezarından rejimini yönetiyor, kimse dokunamıyordu”(4) der.
Onun
İstanbul’un
Yeniçeri Caddesi’ndeki türbesinde
“Büyük bir padişah, adil ve bilge imparatorluğun güneşi, doğunun kapılarını yeni bir yaşama açtı”(5) yazılıdır.
