Orta Asya farklı yüzey şekillerine sahip olan geniş bir alandır. Bu bölge yüksek düzlükler ve dağlar (Tanrı Dağları), geniş çöller(Karakum, Kızılkum, Taklamakan) ve özellikle ağaçsız steplere sahiptir. Orta Asya’nın geniş stepleri Doğu Avrupa stepleriylehomojen bir yapı gösterdiğinden buralar Asya-Avrupa stepleri olarak bilinir.
Orta Asya şu coğrafi irtifalara sahiptir;
Moğolistan’ın kuzeyindeki Buurug Deliin Els kum tepeleri (50°18' kuzey)
Kuzey Yarımküre’nin kuzeyindeki kutup altı toprakları, Mogolistan-Erdenetsogt sum (46°17' kuzey)
Dünya’nın donmamış çölleri ve kutup altı toprakları arasındaki en kısa mesafe. (770 km)
Asya karasının büyük çoğunluğu kuraktır ve tarıma uygun değildir. Bu yüzden halkın büyük çoğunluğu hayvancılıkla geçinir.
Bölgenin ana akarsuları; Amu Derya, Seyhun Nehri, Hari Nehri’dir. Ana su kaynakları Aral Gölü ve Balkaş Gölü ve Hazar Denizi’dir. Bu iki ana su kaynağı, suyu nehirlerden ayırdığından sanayi ve sulamada kolaylık sağlar ve büyük öneme sahiptir. Su kurak Asya için uluslar arası sorunlara yol açacak kadar değerli bir kaynaktır.
Orta Asya’nın tarihi bölgenin iklimi ve coğrafyasıyla tanımlanır. Bölgenin kurak olması tarımı, denizlere uzak olması ise ticareti engelledi. Bu nedenle ancak birkaç şehir gelişebildi ve stepler bin yıl boyunca göçebe atlılar tarafından kontrol edildi. Göçebe yaşam şekli steplerin atlı savaşçıları için askeri açıdan kendi içlerindeki bölünmeleri dışında dünyada önemli bir yer kazandırdı. Sağlanan birlik Orta Asya boyunca uzanan İpek Yolu’nun etkisindendi. Dönemsel olarak güçlü liderler ya da değişen koşullar birçok sayıda kabileyi tek güç altında toplayabilirdi. Orta Asya’daki bu sistem Hunların Avrupa’ya, Wu Huların Çin’e ve Moğolların Avrasya’ya saldırılarını kolaylaştırdı.
Göçebe toplulukların baskınlığı on altıncı yüzyılda sona erdi, ateşli silahlar yerleşik toplumların baskın olmasını sağladı. Rusya, Çinve diğer güçler bölgede ilerlediler ve on dokuzuncu yüzyılın sonunda Orta Asya’nın büyük bölümüne hükmettiler. Rus Devrimi’nden sonra Orta Asya bölgeleri Sovyetler Birliğiyle birleştirildi. Moğolistan bağımsız kaldı ancak Rusya’nın hizmetine girdi. Orta Asya’nın Sovyet sınırları içindeki bölgeleri sanayileşti ve bölgede yerel kültürlerin baskınlığı arttı. Başarısız kamulaştırma binlerce kişinin ölümüyle sonuçlandı, etnik gerginlik ve çevresel sorunlar arttı.
Sovyetlerin çökmesiyle beş halk özgürlüğüne kavuştu. Orta Asya’nın diğer bölgeleri Çin ve Rusya’nın bir parçası olarak kaldı.
