(2) Çevresel etmenler
İnsanın anne rahminde oluştuğu andan, ölünceye kadar yaşadığı ortamda etkileşimde bulunduğu etmenlerdir. Bunlar genetik özelliklerin ortaya çıkma derecesini belirler. Yaşam sırasında, çevre insanı, insanda çevresini olumlu ya da olumsuz yönde etkiler.
İnsan sağlığını etkileyen çevresel etmenler ve etkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Biyolojik etmenler; mikroorganizmalar, mantarlar, bitkiler, hayvanlar ve bunların ürünleridir. Virüsler ve bakteriler gibi mikroorganizmalar, mantarlar, bitkiler, hayvanlar ve bunların ürünleridir.
Virüsler ve bakteriler gibi mikroorganizmalara bazı mantarlar, insan sağlığını varlıklarıyla, ürettikleri olumlu ya da olumsuz yönde etkiler. Örneğin kalın bağırsağımızdaki bir kısım bakteriler, K vitamini üreten yararlı mikroorganizmalardır.
Verem , tifo , kolera , çiçek , kızıl , kızamık , menenjit , difteri , kabakulak , çocuk felci , AIDS gibi hastalıklara neden olan mikroorganizmalar zararlı olanlarıdır. Mikrop denilen bu canlılar, çeşitli organlarda hastalık yaparak tüm vücut sağlığını bozar. Hastalık yapan mikroorganizmalara patojen adı verilir.
• Fiziksel etmenler; kullanma suları, atık sular, çöpler, gübreler; ev ve iş yerlerinin havası, sıcaklığı, aydınlatılması; çevrenin iklimi, gürültüsü, giyim eşyaları; lokanta, sinema vb. genel yerler ile mezarlıklar şeklinde sıralanabilir.
• Kimyasal etmenler; zehirler, kanser yapıcı maddeler, gıda katkı maddeleri gibi etkenlerdir. Özellikle tarımsal üretimde bilinçsiz kullanılan yapay gübrelerin ve hormonların sağlığımızı olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir.
• Temel ve vazgeçilmez madde eksikliği etkileri; sağlıklı yaşam için sürekli ve düzenli alınması gereken vitamin, mineral, protein vb. temel maddelerin yeterince alınmamasıdır.
• Psikolojik etmenler; metabolizmanın çalışmasın olumsuz yönde etkileyen ruhsal zorlanmalar, stres, heyecan, korku vb. durumlardır.
• Sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler; beslenme alışkanlıkları, çocuk sayısı, yaşam tarzı, yaşam alanları, gelir düzeyi, harcama alışkanlıkları vb. durumlardır. bide bünyasel
