Yapım ekleri, mevcut kelimelerden (isim ve fiil köklerinden) farklı ve yeni anlamlı kelimeler türetmeye yarayan eklerdir.
Nesneleri karşılayan isimlerle hareketleri karşılayan fillerin kökleri farklıdır:
Gel-(-mek,-dim, -miş...)
Baba(-m, -lar, -dan)
Birbirine yakın olan nesne ve hareketlere ait kelimeler aynı kökten türeyen kelimelerdir. Bu bakımdan türemiş kelimelerin kökleriyle mutlaka bir anlam ilişkileri olmalıdır:
baş, baş-la-, baş-ar-, baş-ar-ı
sev-, sev-il-, sev-dir, sev-in, sev-inç, sev-gi
göz, göz-lük, göz-cü, göz-cü-lük, göz-lük-çü-lük...
Yapım ekleri isim ve fiil köklerine gelerek yeni isimler ve filler türetirler. bu ekler kökten hemen sonra gelirler. Çekim ekleri yapım eklerinden sonra gelir:
bil-gi-ler, bil-dir-di;
göz-le-meliyim, göz-lük-ten...
Bu türemiş kelimelerden de tekrar yeni kelimeler türetilebilir:
bil-gi-li,bil-dir-i
göz-lük-çü, göz-lük-çü-lük...
Soyut isimler yapar: gençlik, insanlık, Türklük, çocukluk, hanımlık, kardeşlik, Müslümanlık, kulluk, erkeklik, bilgelik...
Sı
satılıklar, satılık arsalar...
-cE
Dil isimleri yapar: Türkçe, Almanca, Arapça, Farsça..
Yer isimleri yapar: Çatalca, Yenice, Çamlıca, Taşlıca, Ilıca...
Hayvan ve bitki isimleri yapar: delice, karaca, kokarca, yumuşakça...
-cİ
İsim, sıfat, zarf türetir:sanatçı, kiracı, inşaatçı, yolcu, çaycı, şakacı, duacı, milliyetçi, Türkçü, halkçı, sözcü, tiyatrocu, kemancı...
gazeteci çocuk, şakacı insan...
akılcı (davranmak), Atatürkçü (geçinmek)
-lİ
Soyut ve somut isimler ve sıfat türetir. Özel isimlere getirildiğinde kesme işaretiyle ayrılmaz.
Kişinin nereli olduğunu bildirir:Ankaralı, Konyalı, köylü, kentli...
Bir ��eyin içinde daha çok ne bulunduğunu bildirir:Tuzlu, şekerli, acılı, tozlu...
Soy, devlet bildirir: Osmanlı, Karahanlı, Selçuklu...
Durum (medenî hâl) bildirir:Sözlü, evli, nişanlı...
İsim ve sıfat yapar:
Çalışkan, üretken, alıngan, atılgan...
-tİ: kızartı, karartı, bağırtı...
-Ek.
-E
.
-°r
.
