Göl çanaklarını oluşturan arazinin adı ?
Gölleri içinde bulundukları çanaklara göre iki ana grupta toplanır.
1) Set Gölleri : Bu göller çoğunlukla uzun bir çukurluğun yada vadilerin önünün herhangi bir setle kapanması ve bu setin gerisinde Suyun birikmesiyle oluşurlar.
a) Alüviyal Set Gölleri : Akarsuların taşıdıkları alüvyonları,bir vadi,bir ova ya da körfezin önünde biriktirmesi ile oluşan göllerdir.Ör-> Köyceğiz, Moğan, Eymir,
b) heyelan Set Gölleri : Heyelan sonucu akarsu vadilerini kapanması sonucu ile oluşan göllerdir.Ör-> Sera, Tortum, Abant,Sülük, Yedigöller .
c) Volkanik Set Gölleri : Bu göller patlamalar sırasında çıkan lavların,akarsu ya da çukurlukların önünü kapatmasıyla meydana gelen Göllere denir. Van Gölü çevresinde yer alan Balık, Erçek,Nazik, Bulanık lavlarının vadi önlerini kapatması ile oluşmuştur.
Bununla birlikte D.Anadolu Bölgemiz’de birçok irili ufaklı lav set gölleri bulunmaktadır.Bunlar; Çıldır, Haçlı Gölleri.
d) Kıyı Set Gölleri : Körfez ya da koyların ön taraflarının dalga biriktirmesi sonucu kapatılmasıyla oluşan göllere denir.
Bu tür göller genellikle deltaların gelişimi sırasında oluşurlar.Ülkemizde kıyı set Göllerine en güzel örnekler Marmara Denizi’nin kuzeyinde yer alan Küçük ve Büyük Çekmece Gölleri ile Terkos Gölü’dür. Bu göllere aynı zamanda deniz kulağı ya da lagün de denir.
e) Baraj Set Gölleri : İnsanlar tarafından Elektrik enerjisi elde etmek,sulama ve içme suyu sağlamak ya da su taşkınlıklarını önlemek için akarsu vadilerinin önlerinin çeşitli yapay setlerle kapatılması sonucu oluşan göllerdir.
Ülkemizdeki akarsu vadilerinin derin olması baraj yapımını kolaylaştırmıştır.Buna bağlı olarak ülkemizde hidro elektrik potansiyeli fazla olmuştur.Başlıca Göllerimiz şunlardır:
FIRAT → Atatürk, Karakaya, Keban, Özlice, Sürgü
DİCLE → Deve Geçidi, Kralkızı, Dicle, Batman, Ilısu
ARAS → Arpaçay
KIZILIRMAK → Hirfanlı, Kesikköprü, Kapulukaya, Altınkaya ,
YEŞİLIRMAK → Almus, Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu
SAKARYA → Porsuk, Sarıyar, Çubuk- 1,Çubuk- 2, Kurtboğazı, Bayındır
SEYHAN → Seyhan,Çatalan
CEYHAN → Kartalkaya,Menzelet,Aslantaş
TARSUS ÇAYI → Berdan
GÖKSU → Kayraktepe
MANAVGAT → Oymapınar,Manavgat
B.MENDERES → Adıgüzel,Kemer
GEDİZ → Demirköprü
f) Moren Set Gölleri : Akarsu önlerinin morenler tarafından doldurulması sonucu oluşurlar.Kutuplar çevresindeki ülkelerde görülür. ABD, Kanada sınırındaki Superior, Büyük Esir, Büyük Ayı, Erie, Michigan Gölleri örnektir.
2) Yerli Kaya Gölleri : İç ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşan doğal çanakların Suyla dolması sonucu oluşan göllerdir. Bu göller, çanağı oluşturan iç ve dış kuvvete göre isim alır.
a) Tektonik Göller : Yer kabuğundaki kıvrılma,kırılma vb. Olaylarla oluşan çanaklardır.Ülkemizde fay hatları ile çöküntü alanları oldukça yaygın olduğundan bu tür göllere sıkça rastlanır.
Marmara Bölgesi’nde Sapanca, İznik, Manyas, Ege Bölgesi’nde Simav, Göller Yöresi’nde Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Ilgın, Akşehir, Eber, Suğla, Kovada, İç Anadolu Bölgesi’nde Tuz Gölü, Seyfe ve Tuzla, D.Anadolu Bölgesi’nde Van Gölü, Hazar, Hozapin gölleri tektonik göllere örnektir.
b) Karstik Göller : Kireçli,kalkerli ve jipsli kayaların bulunduğu karstik arazilerde suların eritmesi sonucu oluşan çanaklara daha sonra suların dolmasıyla oluşmuş göllerdir.
Ülkemizde karstik göllere daha çok Göller Yöresi’nde rastlanır. Kestel, Avlan, Salda, Suğla ve Obruk Platosunda yer alan Kızılören birer karstik göldür.
Aynı şekilde Göller Yöresi’nde yer alan Eğirdir,Beyşehir,Burdur ve Kovada gibi göllerin oluşumunda karstlaşmanın yanında tektonik hareketler de etkili olmuştur.
c) Krater Gölleri : Volkanizma faaliyetleri sonucunda değişik şekillerde oluşan krater çukurlarının sularla dolması sonucu oluşan göllerdir.
Ülkemizde krater Göllerinin en çok bilineni Nemrut Dağı’nın kraterinde oluşmuş Nemrut Krater Gölü’dür.Isparta’da yer alan Gölcük Gölü de bir krater gölü sayılabilir.İç Anadolu’da yer alan Meke Gölü,volkanik Gazların patlamasıyla oluşan bir maar çukurunun suyla dolması sonucu oluşmuştur.
d) Buzul Gölleri : Buzulların oluşturduğu çanaklarda suların birikmesiyle oluşmuşlardır.Bu tür göllere İskandinav Yarımadası ile Kanada’nın kuzeyinde sıkça rastlanır.Örneğin Finlandiya göller yöresi olarak bilinir.Finlandiya’da yer alan göllerin çoğu buzul gölleridir.
Ülkemizde bu göllere fazla rastlanmaz.Ancak Buzul,Kaçkar,Ağrı,Erciyes ile Toros Dağları’nın yüksek kısımlarında yer yer bu tür küçük göller görülebilmektedir.
Ülkemizdeki Göllerden tarım alanında sulama amaçlı, içme suyu elde etmede, su ürünleri üretiminde,ulaşımda,tuz elde etmede ve turizm faaliyetlerinde yararlanılmaktadır.