Trafik Psikolojisinin, amacı, konusu, Çalışma Alanları
Trafik psikolojisinin temel uğraş alanı, trafik ortamının zararlı etkilerini en aza indirebilmek amacıyla, yol kullanıcısının davranışlarını anlamak, yordalamak ve değişiklikler için ölçümler sağlamaktır.
Trafik psikolojisi yol kullananların trafik sistemindeki yaşantıları ve davranışları ile ilgilenir.
Toplumda insan faktöründen kaynaklanan trafik kazalarının azalmasını sağlamak
Trafik kazaları nedeniyle, insanda, araçta ve çevrede meydana gelen zararı azaltmak
Toplumda genel olarak trafik kültürünün ve güvenlik bilincinin gelişmesine katkıda bulunmak trafik psikolojisinin hedefleridir.
Çalışma Konularını Üç Grupta Toplayabiliriz
Güvenli sürücülük davranışının tanımlanması
Trafik kurallarını ihlal etme ve kazaya karışma nedenlerinin belirlenmesi, analiz edilmesi.
Trafik kurallarını ihlal etmeyi alışkanlık haline getiren trafik suçlularının, topluma güvenli sürücüler olarak yeniden kazandırılması.
Sürücü Davranışı Bir Süreç Olarak Üç Düzeyde Ele Alınmaktadır
Aracın kontrol edilmesi, direksiyonun kullanımı, yolu takip etme gibi davranışların olduğu ‘işlem’ ya da ‘kontrol’ düzeyi.
Araç sollama gibi davranışların yer aldığı ‘taktik’ ya da ‘manevra’ düzeyi.
Gezinin planlanması, güzergahın seçilmesi gibi konuların bulunduğu ‘stratejik’ düzey.
Ranney(1994) Sürücü Davranışını Açıklayan Modelleri İkiye Ayırmıştır
1. İşlevsel modeller
Sınıflayıcı modeller
Güdüsel modeller
2. Sürücü davranışının aşamalı modeli
Sınıflayıcı Modeller
Sürücünün kazaya karışmasını yordalayan zihinsel ve psikomotor yeteneklerin yanısıra cinsiyet, medeni durum gibi demografik özellikler incelenir.
Güdüsel Modeller
Sürücülük karmaşık bir iştir ve kavramlar arası dinamik ilişkiler bulunmaktadır.
Sürücülük sürücünün bireysel adımlarına dayanır.
Sürücü herhangi bir durumda tolere etmeyi isteyebileceği ‘risk’ miktarını seçer.
Fakat sürücüler, bu risk miktarını genellikle analiz etmezler.
Sürücü Davranışının Aşamalı Modeli
Aşamalı modellere göre sürücülük davranışı performansla sürücülüğün güdüsel ve tutuma ilişkin yönlerinin bir bileşkesidir.
Bu modele göre sürücülük 4 basamaklı aşamalı bir davranıştır.
İlk basamak, aracı teknik olarak hareket ettirmek, vites değiştirmek, hız ayarlamak, manevralar gibi temel psikomotor ve fizyolojik safhaları kapsayan ‘araçla uyum/manevra’ basamağıdır.
Sürücünün araçla uyumu öğrenmesi ve trafik ortamına girmesiyle artık trafik kuralları ve trafik ortamı, diğer sürücüler ile uyum gibi durumları içeren ‘trafik ortamı ile uyum’ basamağı önem kazanır.
‘Sürücülük amacı ve ortam’ ve ‘yaşamın amacı ve yaşam için yetenek’ adı ile ifade edilen son iki basamakta ise sürücülüğün güdüsel ve tutumlara ilişkin safhaları öne çıkmaktadır.
Psikoteknik Değerlendirme:
Günümüzde sürücüler için psikoteknik değerlendirme;
sürücülük için temel olan ve sürücülerin güvenli araç kullanmalarını sağlayan
algı, dikkat, hafıza, muhakeme yeteneği, hız mesafe tahmini gibi zihinsel yetenekler ve tepki hızı, göz-el-ayak koordinasyonu gibi psikomotor yeteneklerin düzeyinin psikometrik kriterlere uygun milisaniyelerle ölçen hassaslıkta standart ve bilgisayar destekli test sistemleri kullanılarak ölçülmesi şeklinde tanımlanabilir.
Bu değerlendirme sürecinde test sonuçları, testi alan kişinin özelliklerini taşıyan norm gurupları ile karşılaştırılarak, kişinin sürücülük yetkinliklerinin düzeyi hakkında bir sonuca varılır.
Sürücü adaylarının bir sürücü olup, trafik ortamına katıldıklarında güvenli sürücü olup olamayacaklarını belirler
ALINTIDIR....!!!!!!!!!!!!!!!!!
