gazel ve kaside nedir ve örneklerle açıklarmıısnZ?

Kasideler, genellikle birini övmek ya da yermek (eleştirmek) amacıyla yazılan şiirlerdir. Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir. Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir. Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, altı bölümden oluşur.

Kasideler Türk edebiyatında 13. Yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Nazım birimi beyittir. Beyit sayısı 33 ile 99 arasında değişir. Kasidenin ilk beyitine matla denir. Şair kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir. Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir. Kasidenin son beyitine makta, şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir. Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir.

Kasidenin Bölümleri
1) Nesip (Teşbib)

Kasidenin ilk bölümü ve aynı zamanda en ağır bölümüdür. Genelde 15 ile 20 beyit arasında olur. Şair bu bölümde betimleme yapar; kadın, kış, at, bahar vs.

Baharın tasviri yapılıyorsa: Bahariye, kışın tasviri yapılıyorsa: Şitaiye, temmuzun tasviri yapılıyorsa: Temmuziye, ramazanın tasviri yapılıyorsa: Ramazaniye, atın tasviri yapılıyorsa: Rahşiye, hamamın tasviri yapılıyorsa: Hamamiye. Değişik tasvirler yapılır. Yani kasidenin tasvir bölümüdür.

2) Girizgah

Nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen ve basamak görevinde olan beyitlerdir. Şair bu bölümde övgüye başlayacağını haber verir. 1 – 2 beyitten oluşur.

3) Methiye

Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Şiir yönü çok zayıf, dil yönü de diğer bölümlere göre çok ağırdır.

4) Tegazzül

Gazel söyleme anlamına gelir, bütün kasidelerde olması gerekmez. Methiyeden sonra şair bir fırsatını düşürüp aynı ölçü ve uyakta bir gazel söyler, buna tegazzül denir.

5) Fahriye

Şairin kendini övdüğü bölümdür. Fahriyeyi en seven şair Nefi’dir.

6) Tac (Tac bir bölüm değil sadece şairin isminin geçtiği beyittir)

Şairin kendisi hakkındaki yeni düşüncelerini söylediği bölümdür. 2 – 3 beyit bulunur. ‘Nefi’ çok kullanır

7) Dua

Kasidenin son bölümüdür. Birkaç beyit olur. Şair burada övdüğü kişinin başarılı, uzun ömürlü, talihinin iyi olması yönünde dua eder.

Kaside ve Tarihsel Önemi
Kasideler, sosyal ve kültür tarihi araştırmacısı için önemli bir belge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilebilirler. Resmî tarihi vesikalar kadar, edebî metinlerin de tarih araştırmacısı için önemli bir belge olduğunu ispatlayacak önemli kaynaklar arasındadır.

Kasideler, ideal devlet adamı profili çizme, sosyal ve ekonomik konularda devrin özelliklerini yansıtma, sosyal hayatın değişik sahnelerini anlatma, tarihî şahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkıda bulunma, siyasal ve kültürel tarihin pek çok değişik safhası için yazılmış edebi eserlerdir.