Cevap :

Yukarıda yapım ve çekim eklerinin tümünü görebileceğiniz bir tablo verilmiştir. Bu tablo, aşağıda sırayla anlatılacak olan tüm yapım ve çekim eklerini gösteren bir kavram haritası olarak kullanıldığında, başlıkları hatırlamanızda oldukça yararlı olacaktır.

Yapım eki, “Kelime kök veya gövdesine getirilerek kelimenin yeni bir anlam kazanmasını sağlayan ek: -lik (göz-lük); -ci (ev-ci); -li (ev-li); -inç (sev-inç); -gi (sev-gi); -daş (vatan-daş) gibi.” olarak tanımlanmaktadır.  Çekim eki ise, “Fiil, ad kök veya gövdelerine gelerek bağlı oldukları kelime gruplarına göre kelimeler arasında durum (hâl), iyelik, çokluk, zaman, kişi ilişkisi kuran birim: ev-e, ev-im, ev-ler, gel-di, gel-di-m, gel-di-ler gibi.” olarak açıklanmaktadır.

Çekim ve türetim kavramları Türkçede dil bilgisinin merkezindedir ve bu kavramlar bir dilin işleyişinde temel unsurlar arasındadır. Çekim, bir sözcük üzerinde dil bilgisel özellikleri gösteren bir terimdir. Çekim daha çok bir sözcüğün farklı biçimlerini ifade eder ve çoğu zaman dil bilgiselbir amaçla cümleye katılır ve çekim hem biçim bilgisinde hem de söz diziminde önemli rol oynar. Dil bilgisi özellikleri söz dizimini de yakından ilgilendirir. Türetim ise bir ekle yeni kelime yapımı demektir. Uzmanlar arasında Türkçedeki çoğu çekim ve yapım ekleri konusunda bir uyum göze çarparken, bazı ekler konusunda bir birlik görülmez.

İsimden isim yapan yapım ekleri (İİYE) 


lık: kömür—lük, göz—lük , kulak—lık … lı: Şehir—li , para—lı , ağaç—lı , baş—lı … sız: su—suz, para—sız, ev—siz, cü: göz—cü, sanat—çı, yol—cu, simit—çi, ce: Türk—çe İngiliz—ce daş: Çağ—daş, arka—daş, yol—daş üncü: üç—üncü beş—inci msı: acı—msı ekşi—msi cil: et—cil ben—cil insan—cıl şın: sarı—şın sal: kum—sal kadın—sal ıt: yaş—ıt cağız: kız—cağız çocuk—cağız cık: az-ı-cık küçük—cük tı: hırıl—tı cıvıl—tı



İsimden fiil yapan yapım ekleri (İFYE) 


la: su-la, taş-la, uğur-la al: çok-al, az-al, dar-al l: doğru-l, sivri-l a: kan-a, yaş-a, tür-e, boş-a ar: yaş-ar, mor-ar, sarı-ar da: fısıl-da, horul-dagürül-de at: yön-et, göz-et ık: geç-ik, bir-ik ımsa: az-ımsa, benim-se,küçü(k)-mse kır: fış—kır, hay—kır an: ev—len, rahat—la laş: şaka—laş, der—leş, çocuk—laş sa: su—sa, garip—se, önem—se

.

Fiilden isim yapan yapım ekleri (FİYE) 

Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim yapan eklere denir:

ca: düşün—ce, eğlen—ce ocak—ecek: giyecek, yok—ocak, aç—ocak ak: yat—ak, kaç—ak, dur—ak, ga: böl—ge, bil—ge, süpür—ge, gan: çalış—kan, unut—kan, kay—gan gı: sev—gi, çal—gı, as—kı gıç: bil—giç, dal—gıç, başlan—gıç gın: yor—gun, bil—gin, bez—gin, bit—gin ı,i: yaz—ı, öl—ü, yap—ı, çat—ı, kok—u, doğ—u ıcı—ici: yap—ıcı, gör—ücü, al—ıcı, sat—ıcı, ık—ik: kes—ik, aç—ık, göç—ük, ım—im: say—ım, seç—im, öl—üm, ölç—üm ın—in: yığ—ın, ak—ın, tüt—ün, ek—in, nç: gül—ünç, sev—inç ıntı: kes—inti, çık—ıntı, dök—üntü, ır-er: gel—ir, gid—er, ok—ur, ış: otur—uş, yürü—y-üş, ıt: geç—it, yak—ıt, ölç—üt, ma: gülmeyi severim , konuşmayı bil. mak: gelmek, gitmek tı: belir—ti, kızar—tı,

Diğer sorular