Merhaba.
Uluslararası aktör türleri ikiye ayrılıyor,
1) Devlet
2) Devlet dışı aktörler
Devlet dışı aktörler de kendi arasında üçe ayrılıyor,
1) Uluslararası Hükumet örgütleri
2) Uluslararası Hükumet dışı örgütler
3) Çok uluslu şirketler
1) Devlet
Devletlerin sınırları belli bir toprak parçası olan ve burada siyasal egemenlik iddiasında bulunan aynı toprak parçası üzerinde bu egemenliği bir hükumetin kullandığı halk tarafından da meşru görülen kurumdur.
Devlet yönetim şekillerine göre demokratik, otoriter gibi bölümlere ayrılır. Ya da devleti askeri ve ekonomik bakımdan küçük- büyük olarak sınıflandırabiliriz.
Sınırları belli bir toprak parçasının olması devletin oluşmasında tek başına bir unsur değildir. Diğerlerinin de olması gerekir.
Devletin ikinci ögesi halktır. Halk değişik zamanlarda "tebaa, raaya, ulus" isimlerini almıştır. Bir milletin bütün olabilmesi için iki amacı olması gerekir.
1) Geçmişte aynı zorluklara katlanmış ve ortak bir mirasın olması.
2) Gelecek için aynı amaçların olması.
Devletin bütün iç ve dış bütün politikalarını yöneten kurum hükumettir. Kanunları koyar ve bunların uygulanması için yaptırım gücünü kullanır. Devlet ve hükumet farklı kavramlardır. Devlet sürekli iken, hükumet geçicidir. Hükumet devleti temsil ederken siyasal egemenliğini iki şekilde sağlar. Bunlar iç ve dış egemenliktir. Hükumet iç egemenliği kendi sınırları içerisinde sağlar. Demokraside ana yasaya göre egemenlik kullanılırken mutlak monarşide otoriteye göre teokrasi de dine dayalı, oligarşide ise belli bir sınıfa dayalı olarak kullanılır. Hükumetin sınırları dışında tanınması, meşru sayılması için çok önemlidir. Bir hükumet iç egemenliği sağlasa bile dışta egemenliğini sağlayamazsa devlet olamaz.
2) Devlet dışı aktörler
1) Uluslararası hükumet örgütleri
- Değişen dünya düzeni ile birlikte ülkelerin ihtiyaçları artmış ve iş birliğine ihtiyaç duyulmasıdır.
Ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamak için kurdukları örgütlere bu isim verilir. Kuruluş amaçları faaliyetleri, kapsamı mali kaynakları kurucu ülkeler tarafından belirlenir. Kararlar ortak alınır, eğer alınan kararlara bir devlet bile itiraz ederse, oylama yeniden yapılır ve ortak karar verilir.
2) Uluslararası Hükumet dışı örgütler
- Bireyler tarafından kurulan kâr amacı gütmeyen örgütlerdir. Faaliyetleri kapsamı finansman kaynağı bireyler tarafından belirlenir. Önemli özelliği kamu yararı gütmelerin bireysel olmaları. Faaliyetlerin ülke sınırlarını aşmasıdır. Kuruluş amaçları bakımından farklıdırlar.
Örnekler:
- İnsani yardım amaçlı: Sınır tanımayan doktorlar.
- Yalnızlıkla savaşma: Transparency international
- Uluslararası insan haklarını savunma: Uluslararası af örgütü.
- Çevreyi koruma: Greenpeace
- Çocukları koruma: Save the Children
3) Çok uluslu şirketler
- Banka, medya, ticaret gibi konularda faaliyet gösteren özel girişimlerdir. Karar verme merkezleri bir ülke olmakla birlikte ülkelerden bağımsız bir yapıya sahiptir. Aynı anda birden fazla ülkede üretim ve faaliyetlerini sürdürürler. Dünya ticaretinin %70'ini karşılarlar. Hükumet programlarını doğrudan değiştiremezler; ama iç politikanın şekillenmesinde rol oynarlar. Diğer aktörlere göre bağımsızdırlar.
Başarılar.
