Toplumsal Statü Ve Toplumsal Rol
Bireylerin ve toplumsal grupların bir toplum içindeki yerleri ve konumlarını ifade etmede kullanılan kavramdır.
Toplumsal roller, bireyin dünyaya gelmesiyle birlikte ona toplum tarafından verilen görevler, toplumun bireyden bekledikleri olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal rol kavramı, Termbank psikoloji sözlüğünde ise “Belli bir toplumsal statüye (cinsiyet, sınıf, yaş, vb.) sahip bir bireyden duruma ve bağlama bağlı olarak beklenen ve bir kültürden diğerine farklılık gösterebilen davranışlar toplamı.[1]” şeklinde tanımlanmıştır. Bireylerin başarılı, faziletli, mutlu sayılmalarının kriterleri çoğu zaman bireye yüklenen toplumsal rolün ne derece yerine getirilip getirilmediğiyle ilişkilendirilmektedir. Çoğu zaman da toplumsal rol bizzat statü kriterleri ile ilişkilendirilmiş, mevcut statü kriterleri ne ile rol bağlamında bireye dikte edilenler paralellik göstermiştir. Acaba yalnızca toplumsal rollerini eksiksiz yerine getirenler mi başarılı sayılmalıdır? Bu makalede toplumsal rollerin dayatıldığı toplumlarda bireyin durumuna, farklı siyasal sistemlerdeki toplumsal rollere, toplumsal statü kriterlerinin toplumsal rolü yerine getirmeyle olan ilişkisine ve çözüm önerilerine yer verilecektir.
Toplumsal rol diktesinin en açık şekilde görüldüğü konulardan biri kadın ve erkeğe toplum içinde yüklenen rollerdir. Ataerkil aile yapısına sahip bir günümüz toplumlarında kız ve erkek doğar doğmaz farklı rollerde olduğu her fırsatta belli edilmektedir. Giyecek seçiminde erkeklere mavi kız çocuklarına pembe giysilerin seçilmesi; erkek çocuklara oyuncak silah kız çocuklarına ise oyuncak olarak bebek verilmesi dahi bireylere daha doğar doğmaz biçilen rolleri göstermeye yetmektedir. Kız çocukları oyuncak bebekleri ile oynarken aslında ister istemez yetişkin döneminde üzerine yüklenen “Kadının görevi evinde oturup çocuğuna bakmaktır.” düşüncesinin ilk dikte anı olarak görülebilir. Öğrenci seçme sınavında başarılı olan gençlerin çoğunluğunun belirli mesleklere yönlendirilmesi de toplumsal rollerin dikte edilmesinin bir başka boyutu olarak karşımıza çıkmakta. Bu konunun dışında da toplumsal rollerin bireylere dikte edilmesini çok sık şekilde görmekteyiz.
